Abdürreşid Mehdi Kimdir, Hayatı, Hakkında Bilgi
Abdürreşîd Mehdî (1880-1912) Tatar siyaset ve fikir adamı.
Kırım’ın kuzeyindeki Or (Perekop) bölgesinde fakir bir köylü ailesinin oğlu olarak dünyaya geldi. Amcasının yardımıyla, Kırım Tatar çocuklarını Ruslaştırmak için Ruslar tarafından Akmescid’de açılmış olan Tatar Öğretmen Okuiu’nda öğrenim gördü ve 1902’de buradan mezun oldu. Karasubazar’a yerleşerek öğretmenlik yapmaya başladı. İnkılâpçı ve liberal Rus çevreleriyle ilişki kurdu ve bu çizgideki Rus gazetelerine makaleler yazdı. Bir müddet sonra çevresinde, çoğunluğu kendisi gibi Tatar Öğretmen Okulu mezunu öğretmenlerden oluşan bir grup meydana geldi. Bu gençler, Rus inkılâpçı hareketlerinin etkisinde kalarak Rusya İmparatorluğu’nun sömürgeci siyaseti neticesinde topraksızlaştırılarak sefalete ve cehalete sürüklenen Kırım Tatar halkının dertlerine bir çözüm arayışı içine girdiler. Kırım’ın Karasubazar, Bahçesaray, Ak-mescid, Yalta ve diğer şehirlerinde gizli hücreler kuran Kırım Tatar aydınları Rus polisinin kendilerine verdiği isimle “Genç Tatarlar” (Yaş Tatarlar) olarak tanındı.
Genç Tatarlar oturmuş bir ideolojiye sahip, gerçek anlamda merkezî bir teşkilât haline dönüşemediierse de AbdÜrreşîd Mehdî (Mediyev) tartışmasız en önde gelenleriydi ve çeşitli Tatar hücre ve gruplarının irtibat merkezi durumundaydı. Kırım Tatarlan’nm ezici çoğunluğunu oluşturan köylü kesiminin İçinde bulunduğu feci duruma vâkıf olan Mehdî, toprak meselesinin Kırım Tatarlan’nın en âcil problemlerinden olduğunun idraki içindeydi. Bu sebeple siyasî görüşlerinin odak noktasını toprak meselesinin teşkil ettiği Rus Sosyalist İnkılâpçılar Partisi’rıe derin sempati duymaktaydı. Aynı şekilde Kırım’daki Rus sömürgeciliğinden ve çarlık sisteminden kurtuluşun da ancak inkılâpla mümkün olabileceğine İnanıyordu, inkılâbın gerçekleşebilmesi için de Rus inkılâpçı fırkalanyla iş birliği yapmak gerektiğini savunuyordu. Fakat Rus inkılâpçı parti ve gruplarından çok önemli bir fark olarak Mehdî’nin inkılâpçılığının ve çarlığa karşı mücadele kararlılığının çıkış noktası milliyetçilikti. Mehdî ve diğer Genç Tatarlar, Kırım Tatariarfnın uyanması ve bilinçlenmesinin şartı olan millî mekteplerin her seviyede açılması ve yaygınlaştırılmasını istiyorlardı. Bundan dolayı Kırım’da İsmail Bey Gaspıralı tarafından başlatılan millî maarif ve aydınlanma hareketini destekliyorlardı. Bu hareketin 1905 sonrasında büyük hız kazanmasında ve rüşdiyelerin açılmasında Genç Tatarlar’ın büyük rolü oldu. Genç Tatarlar, Gaspıralı’nın millî eğitim ve diğer meselelerdeki düşünceleriyle mutabık bulunmalarına rağmen Özellikle siyasî hareket açısından ondan ayrılıyorlardı. Gaspıralı’nın tedbirli davranmasına karşılık Genç Tatarlar. Rus Çarlığı’na karşı yer altı faaliyeti metotlarıyla doğrudan mücadeleyi ve bunu gerçekleştirmek üzere Rus inkılâpçılarıyla iş birliğini savunuyorlardı.