Kapı Ağası Medresesi -Amasya- Tarihçesi, Mimari, Özellikleri, Hakkında Bilgi

Kapı Ağası Medresesi. Amasya’da XV. yüzyıla ait medrese.

Amasya Samlar mahallesinde Yeşilırmak kıyısındadır. Büyük Ağa Medresesi ve Medrese-i Hüseyniyye adlarıyla da anı­lır. Kitabesine göre II. Bayezid devrinde kapı ağası Hüseyin Ağa [Hüseyin Ağa b. Abdülmuîn] tarafından 894 (1489) yılında yaptırılmıştır. Paye itibariyle medrese ilk yapıldığı yıllarda otuzlu iken 963 (1556) yılında kırklılar arasında bulunuyordu.

Osmanlı medrese mimarisinde düzen­leme ve plan şeması baKımından benze­rine hemen hemen rastlanmayan yapı se­kizgen planlıdır. Planın bu orijinalliği bir form endişesinden olduğu kadar arazinin topografyasından da kaynaklanmaktadır. Bundan dolayı kapısı ve dershane aynı ek­sen üzerinde değildir. Medreseye giriş kuzeybatıdaki kapıdan sağlanır. Kapının büyük kemeri yay kemer biçiminde olup üzerinde bulunması gereken kitabe bu­gün mevcut değildir. Medrese 1940 yılından sonra terkedilip yıkılmaya bırakıldı­ğından kitabe de yerinden çıkarılmış ve birçok parçaya ayrılmış bir halde Amas­ya Müzesi”ne nakledilmiştir.

Kapıdan girilince küçük bir dehlizle bu­nun iki yanında kubbeli iki oda vardır. Medresenin ortasında bulunan sekizgen avlunun etrafı her kenarda dörder paye ile taşınan sivri kemerli revaklarla çevril­miştir. Revaklann üzeri basık çapraz to­nozlarla, revaklarm arkasında yer alan medrese odaları da pandantiflerle geçişi sağlanan kubbelerle örtülmüştür. Köşe­lere isabet eden odalarda 1 m. derinlikte ve 2,10 m. genişlikte birer niş mevcut­tur. Bütün odalarda alt ve üst pencere, ikişer dolap yeri, kandillik ve ara duvar­larda ocak bulunmaktadır.

Güneyde yer alan dershane – mescid ya­pının kitlesinden daha yüksek olup dışa çıkıntı yapmaktadır. Kare planlı ve üzeri kubbe ile örtülü mekân giriş yönünde iki yarım kubbe ile yanları genişletilmiştir. Avluya bakan cephesi daha itinalı yapıl­mış olup âdeta son cemaat yerini andı­ran bir görünüme sahiptir. Burada orta­daki birimin içi mukarnaslı dolgulu ayna­lı tonozla örtülmüştür. Dershane-mesci-de kademeli silmelerle teşkilâtlandırılmış kemerli bir kapıdan geçilir. Kapının üst kısmı mukarnaslı olup köşelerde birer ro­zet bulunur. Kapının iki yanında birer pencere, bunların yanında da birer kapı açıklığı mevcuttur. Girişin tam karşısın­da yer alan mihrap tuğladan olup oldukça sadedir. Mihrabın iki yanında ve iki yan duvarda dışa açılan altlı üstlü iki sıra pen­cere vardır. Ayrıca kasnakta da dört yön­de birer pencere bulunmaktadır. Alt sıra pencereler tuğladan sivri hafifletme kemerleri altında dikdörtgen açıklıklı, üst sıra pencereler ise tuğladan sivri kemer­li açıklıklıdır.