François Meninski Kimdir, Hayatı, Lugati, Sözlüğü, Hakkında Bilgi
François â Mesgnien Meninski (1620-1698) XVII. yüzyıl Osmanlı Türkçesi üzerine hazırladığı eserlerle tanınan Lehistan’ın Osmanlı Devleti nezdîndeki temsilcisi.
Bugün Fransa’nın Alsace-Lorraine bölgesinin Vosges kesiminde kalan Totain (Totainville) kasabasında dünyaya geldi. Ölüm belgelerinde doğum tarihi 1620 olarak gösterilir. Eğitimini Roma’da Cizvit (Gesuite) rahiplerinin yanında felsefe, mantık, metafizik, fizik, matematik ve ilahiyat okuyarak yaptı; özellikle Arapça ve Farsça’daki bilgisiyle tanınan Rapih Giattini’den faydalandı. 1646 veya 1647 yılında Polonya’ya gittiği ve Varşova’da bulunduğu süre içinde baştercüman W. Bİeczynski’nin yanında Türkçe öğrenmeye başladığı sanılmaktadır. 16S3’te M. Bieganovvski’nin elçilik heyetiyle birlikte ilk defa İstanbul’a geldi. Burada divan tercümanlarından Leh mühtedisi Ali Ufkî Bey’den ve Galata Mevlevîhânesi’ne mensup Ahmed isimli bîr dervişten faydalanarak Türkçe’sini ilerletti. 165S’te döndüğü Polonya’da Bİeczynski’nin ölümü üzerine baştercümanlığa tayin edildi. 1657-1659 yılları arasında tekrar İstanbul’da bulundu. Ekim 1659’da Lehistan temsilcisi sıfatıyla Edirne’ye giderek IV. Mehmed, Sadrazam Fâzıl Ahmed Paşa ve şeyhülislâmla görüşmeler yaptı. 1661 ‘de Avusturya’nın hizmetine girdi ve Doğu dilleri tercüman-mütercimliği görevini üstlendi. 1665’te Osmanlı elçisi Kara Mehmed Paşa’ya tercüman olarak eşlik etti; ayrıca Budin beylerbeyilerinin Viyana ile yaptıkları yazışma ve görüşmeleri yürüttü. 1669’da eşiyle birlikte hacı olmak için Kudüs’e gitti; 1677’de imparator adına bir defa daha İstanbul’da bulundu ve 6 Eylül 1698’de Viyana’da öldü.
Türkçe’den önce Avrupa dilleri üzerinde duran Meninski, 1649-1651 yılları arasında bir Lehçe, bir Fransızca ve iki İtalyanca dil bilgisi kitabı hazırlamıştır. Bu eserlerden Fransızca ve İtalyanca gramerler, Polonya’da Latin dilleri hakkında yayımlanmış ilk dil bilgisi kitabı olmaları bakımından ayrıca önemlidir.
Meninski’ye büyük şöhret ve saygınlık kazandıran en önemli eserleri, Türk diline dair hazırladığı üç ciltlik Türkçe-Latince [İtalyanca, Fransızca, Almanca, Lehçe] sözlükle Thesaurus linguarum orientalium, Turcicae, Arabicae, Persicae, continens nimirum lexicon Turcico-Arabico-Persicum etgrammaticam Turcicam, cum adjectis ad singula ejus capita praecepüs grammaücis Arabicae et Persicae linguae opera, typis et sumptibus, I-1II, Viennae 1680 bu sözlük kapsamında mütalaa ettiği ve yine aynı yılda yayımladığı Türkçe dil bilgisi kitabı [Linguarum orientalium Turcicae, Arabicae, Persicae institutiones seu grammaüca Turcica, Viennae 1680] ve sözlüğe ilâve olarak hazırladığını söylediği tek ciltlik Latince-Türkçe sözlüktür.[Complementum thesauri linguarum orientalium, seu onomasticum Latino-Turcico-ArabicoPersicum, Viennae 1687] Meninski, basım işlerini Viyana’nın dış semtlerinden Rossau’da kurduğu özel bir matbaada Nürnberg’den getirttiği matbaacı Johann Lobinger’e yaptırmış, ancak baskı işlemi II. Viyana Kuşatması’na rastladığı İçin hem uzamış hem tek ciltlik Latince-Türkçe sözlüğe ait bazı müsvedde sayfaları, çıkan yangında matbaa ile birlikte yanmıştır. Eserlerin ikinci baskıları yine Viyana’da gerçekleştirilmiş [gramer 1756, sözlük 1780-1782] ve 2000 yılında İstanbul’da üçünün birlikte ve beş cilt halinde [I-I1I, Türkçe-Latince sözlük, IVgramer, V Latince-Türkçe sözlük] tıpkıbasımları yapılmıştır.[Thesaurus Linguarium Orientalium Turcicae-Arabicae- Persicae, Lexicon Turcico-Arabico -Persicum, nşr. Mehmet Ölmez, İstanbul 2000]