Muhadarat Nedir, Türü, Ne Demek, Hakkında Bilgi
Muhâdarât. Edebî, dinî, kültürel bilgilerin aktarıldığı edebî bir tür.
Sözlükte “bir topluluğun huzurunda bilgi ve birikimlerini aktarmak, onlarla ilmî tartışmada bulunmak” gibi mânalara gelen muhâdara kelimesinin çoğulu olan muhâdarât, terim olarak başkasına ait sözlerden muhataba veya okuyucuya uygun alıntılar halinde aktarmalar yapmayı ve bu nitelikteki sözleri toplayan edebî eser türünü ifade eder. Bu türe muhâdara adının verilmesinin sebebi, bunun, ileri gelen devlet ricâliyle büyük âlimlerin huzurunda düzenlenen meclislerde karşılıklı soru- cevap şeklinde sohbet ve tartışmalar halinde başlamış olmasıdır. İki âlim arasında gerçekleşen sohbet ve münakaşalar belli bir tarihten itibaren derlenerek kitap haline getirilmiş, bu eserler de muhâdarât veya mecâlis adıyla anılmıştır.
Muhâdarât alanında kaleme alınmış ilk eser Ebû Ubeyde Ma’rner b. Müsennâ’-nın el-Muhâdarât ve’l-muhâverât’ıdır. Daha sonra Ebû Ali et-Tenûhî Nişvârü ‘l-muhâdara ve ahbârü’l-müzâkere, el-Müstecâd min faalâti’l-ecvâd ve el-Ferec bcfde’ş-şidde adlı kitapları yazmıştır. Tenûhî ilk eserinde IV (X.) yüzyıldaki bazı vezirlerle halkın âdet ve geleneklerine, ikincisinde emîr ve halifelerle Ehl-i beyt ve özellikle Bermekîler hakkında bilgilere yer vermiştir. Üçüncü eserde sıkıntının ardından gelen rahatlık ve mutluluğa dair anekdotlar bulunmaktadır. Ebû Hayyân et-Tevhîdî’nin, Büveyhî Veziri İbn Sa’dân’m ortaya attığı meseleler etrafında gelişen ve kırk gece süren ilmî, edebî ve felsefî sohbetleri içine alan eî-İmiöc ve’l-mu ânese ile hocası Ebû Süleyman es-Sicistânî’nin evinde düzenlenen felsefe toplantılarıyla ilgili ei-Mukâbesât da bu alanda kaleme alınmış ilk eserlerdendir.
Ebû Mansûres-Seâlibî el-Temşii ve’l-muhâdara, Münisü’l-va-fyîd ve nüzhetü’l-müstefîd fi’l-muhâdarât ve Hilyetü’l-muhâdara adıyla üç eser yazmıştır. Zemahşerî’nin Kitâbü RebFi’l-ebrâr ve nuşûşi’l-ahbâr ile Râgıb el-İsfahânî’nin Muhâdarâtü l-üdebâ ve muhâverâtü’ş-şu sahanın en önemli iki eseridir. Zemahşerî kitabında halifelerin, büyük sahâbîlerin ve fakihlerin hikmetli sözleriyle ibret alınacak hikâyelere ve meşhur şairlerden iktibaslar gibi çeşitli konulara yer verir. İsfahânî eserinde ilim, akıl, cehalet, ahlâk, mürüvvet, övgü, yergi vb.ne dair okuyucunun ilgisini çekecek türden nakiller yapar. Ahmed b. Mervân ed-Dîneverî’nin el-Mücâlese ve cevâhirü’l-‘Um adlı eseri ilmî, dinî, ahlâkî, edebî konularla ilgili olarak hadis, güzel söz, fıkra, hikâye ve anekdotları toplayan zengin bir koleksiyondur. Muhyiddin İbnü’l-Arabî’ninMu-hâdarâtü’l-ebrâr ve müşâmerâtü’l-ahyar’ı 185 başlık altında mev-‘ıza, ahlâk, âdâb, hikmet, emsal, eğlendirici ahlâkî hikâye ve fıkralar gibi çeşitli konuları kapsar. İbn Hicce’nin Şemera-tü’l-evrâk fi’l-muhâdarât’ı kıssa, fıkra, ilginç haberler, güzel cevaplar, atasözleri ve seçilmiş şiirlerden oluşan bir mecmuadır. Esere Ahdeb ve Muhammed b. Muhammed es-Sâbık el-Hamevî birer zeyil yazmıştır. Bu alanda yazılan diğer kitapların başlıcaları şunlardır: Hatibzâde Muhyiddin Mehmed, Rav-zü’J-ahyâr, Hasan b. Mes’ûd el-Yûsî el-Merrâküşî Kitâbü’l-Muhâdarât, Ebû Hafs Ömer b. Hasan en-Nîsâbûrî es-Semerkandî, Revnaku’l-mecâlis, İbn Abdülber en-Nemerî, Behcetü’l-mecalis, İbn Hamdûn, et-Tez-kiretü’l-Hamdûniyye. Ayrıca İbn Abdürabbih’inei-cikdü’i-/erîcfi, Ebü’l-Ferec el-İsfahânî’nin el-Eğânîsi, İbn Kuteybe’nİn Uyûnü’l-ahbâr ve İb-şîhî’nin el-Müstetraf îî küllî fennin müstezraf’ı da bu tür eserlerden sayılır. Yirmi üç makaleden oluşan Muhammed Karabâğî’nin Câlibü’s-sürûr ve sâlibü’l-ğurûr fi’l-muhâdarât’ını, Muhammed Dilşâd eş-Şirvânî Türkçe’ye çevirmiştir. Seyyid Feyzullah Efendi’ninMecmûa-i Hikâyât’ı ile Abdurrahman Hibri Efendi’nin Hadâiku’l-cinân’ı da muhâdarâta dair Türkçe eserlerdendir.
TDV İslâm Ansiklopedisi