Yazılış Metodlarına Göre Hadis Kitapları

Yazılış Metodlarına Göre Hadis Kitapları: Yazılış metod ve gayelerine göre hadîs rivayetine ait kitaplar şu isimler altında toplanır:

1- Câmi’ler:

2- Müsnedler:

3- Mu’cemler:

4- Cüz’ler: Bir kişiden gelen hadîsleri, belli bir konu­daki hadîsleri, veya muayyen sayıdaki hadîsleri toplamak için yazılan kitaplar. Süyûti’nin “Salâtu’d-duhâ” cüz’ü ile, İmam Nevevî’nin “el-Erbaûn” u bu çeşitin örnekleridir.

5- Müstahraclar: Muhaddis, herhangi bir hadîs kitabı­nın hadîslerini, o kitaptaki senedleriyle değil de, kendine ulaşan başka yol ve senedlerle rivayet ediyor ve nihayet, o kitabın müellifiyle, ya onun hocasında veya hocasının hocasında birleşiyor. Bu metodla yazılan kitap­lara yukardaki isim veriliyor. Ebû-Bekr el-İsmâilî’nin “Buharî”  üzerine, Ebû-Avâne’nin  “Müslim” üzerine müstahracleri örnek olarak hatırlana­bilir.

6- Müstedrekler: Bir muhaddis’in şartlarına uygun olduğu halde kitabına almadığı hadîsleri toplayan eserlerdir. Hâkim’in, “Sahîhân” üzerine böyle bir eseri vardır, kitap matbûdur.

7- Etraf kitapları:

8- Ahkâm kitapları:

İbn’ul-Cârûd, “el-Müntekaa”.

Muhammed b. Abdi’l-Hakkı’l-İşbilî (v. 852/1448), “el-Ahkâmu’l-Kübrâ”,

Muhibbüddîni’t-Taberî, “el-Ahkâmu’1-kübrâ”.

Abdulğaniyyi’l-Makdisî (v. 600/1203), “Umdetu’l-Ahkâm”.

Îbn-Haceri’l-Askalâni, “Bülûğu’l-Merâm fî edilleti’l-ahkâm”.

9- İlel kitapları.

10- Sahîh hadîslere ait kitaplar.

Sırf sahîh hadîsleri toplamak gayesiyle hazırlanan bu eserlerin başın­da altı kitap gelir:

1) Buhârî (v. 256/870) ve

2) Müslim (v. 261/875) in câmi’leri;

3) Ebû Dâvûd (v. 275/888),

4) Tirmizî (v. 279/892),

5) Nesâî (v. 303/915),

6) İbn’u Mâce (v. 275/888) nin sünen adıyla anılan kitapları. (Bunlara “Kütübü Sitte” altı kitap denir).

Altıncı kitap hakkında söz birliği yoktur. Abdu’l-Ğanîyyi’l-Makdisî ve İbn Tâhir, İbn-Mâce’nin kitabını altıncı kabul ederken; Razin ve İbnu’1-esîr, “Muvatta”ı, İbn-Hacer ise “Dârimî” nin Müsned’ini altıncı sahîh kitap olarak kabul ediyorlar.^[1][559]

Bu kitapların içindeki hadîslerin çok azı müstesna gerisi sahih oldu­ğundan, umumiyetle yazılış gayelerine uygundur. Herbirinin ayrı ayrı özellikleri tesbit edilmiştir:

Hadîslerden hüküm çıkarmak isteyenler için “Buhârî”,

Ahkâm hadîslerini toplamak ve bir arada görmek isteyenlere “Ebû-Dâvûd”,

Hadîs tekniğinin inceliklerini öğrenmek isteyenlere “Tirmizî”,

Hadîslerin, fıkıh bablarma göre en iyi tasnifini görmek isteyenlere “İbn Mâce”,

Bunlardan çoğunu elde etmek isteyenlere “Nesâî” nin kitabı tavsiye edilmiştir.

Bu kitaplar dışında da, ayni gaye için hazırlanmış kitaplar vardır. Başlıcaları;

İbn Huzeyme (v.311/923), İbn Hibbân (v. 354/965), Ebû Avâne (v. 316/928) nin sahihleri, Muhammed b. Abdilvâhidi’l-Makdisî (v. 634/ 1236) nin “es-Sıhâhu’1-Muhtâre”  si ve İbnü’s-Seken’in Sahih’idir.

Kaynak: Hadis Tarihi, Abdulvahid Metin