Thomas Andrews kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Thomas Andrews kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1813-1885) irlandalı fiziksel kimyacı. Gazların sıvılaştırılmasında “kritik sıcaklık” kavramını ortaya atmıştır. 19 Aralık 1813’te Belfast’ta doğdu. Belfast, Glasgow ve Dublin’de öğrenim gördükten sonra Paris’te kimyacı Dumas ile birlikte çalıştı. Andrews’un fizik­sel kimyaya yönelmesinde Dumas’nın etkisi büyük­tür. 1835’te Edinburgh Üniversitesi Tıp Fakültesin­den diplomasını alınca Belfast’a döndü ve bir yandan hekimlik yaparken, bir yandan da laboratuvar araştır­malarına ağırlık verdi. 1839’da İrlanda Krallık Akade­misine, 1849’da Londra’daki Royal Society’ye kabul edilen Andrews, aynı yıl atandığı Belfast Queen’s College’daki kimya profesörlüğü görevini 1879’da sağlığı bozulup emekliye ayrılana değin sürdürdü. 26 Kasım 1885’te Belfast’ta öldü.

Kimyasal yoldan elektrik elde etme, kimyasal tepkimelerdeki ısı enerjisi ve ozonun (Or) yapısına ilişkin çalışmalar yapan Andrews, ilk kez Schönbein tarafından tanımlanan ozonun, oksijeninin değişik bir hali (alotropu) olduğunu kanıtladı. Bu ilk araştırmala­rı önemli olmakla birlikte, onun kimyaya en önemli katkısı, gazların sıvılaştırılmasına ilişkin çalışmaları­dır. Gazların yoğunlaşarak sıvı durumuna geçebilme özelliği Andrews’den önce de biliniyordu. Özellikle Faraday ve Regnault, birçok gazı sıvılaştırmayı başar­mışlardı. Yalnız, hidrojen, oksijen, azot, karbon monoksit, azot monoksit ve metan bir türlü sıvılaştırılamıyordu. Bu nedenle bunlara sıvılaştırılamayan (kalıcı) gazlar adı verilmişti. 1861’de bu gazlara çok yüksek basınç uygulamasına karşın Andrews de olumlu bir sonuç alamadı. Araştırmalarını sürdürdü­ğünde, ne kadar yüksek basınç uygulanırsa uygulan­sın, her gaza göre değişen belli bir sıcaklığın üstünde gazların sıvılaşmayacağını anlamıştı. 1869’da “kritik sıcaklık” diye adlandırdığı bu noktayı gazların sıvılaşma sıcaklığı olarak tanımladı ve maddenin gaz durumundan sıvı durumuna geçişinin kesintisiz bir süreç olduğunu açıkladı.

Kritik sıcaklık kavramı, o güne değin sıvılaştırıla­mayan gazların soğutma yöntemleriyle sıvılaştırılabileceği düşüncesine yol açmıştı. 1877’de Cailletet, ar­dından Pictet, hidrojen dışındaki tüm kalıcı gazları kritik sıcaklıklarının altındaki bir sıcaklığa kadar soğutup basınç uygulayarak sıvılaştırmayı başardılar. Hidrojenin sıvılaştırılmasını da daha sonra Wroblewski ve Dewar gerçekleştirdiler. Bugün sıvılaştırıl­mış gazlar sanayide, yapay gübre ve gazoz türü içeceklerin yapımından madenlerin kesilmesine ve oksijen kaynağına kadar pek çok alanda kullanılır. Öte yandan, sıvılaştırma yoluyla havadaki gazların ayrıştırılması da olanaklıdır.

YAPITLAR:

Scientific Papers, (ö.s), T. ve C.Brown (der.), 1889, (“Bilimsel Yazılar”).

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 14. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983