KAYS BİN MÜSLİM KİMDİR? HAYATI VE ESERLERİ

Ebü  Amr  el-Cedeli el-Kufi, Tabiin’in büyüklerindendir. (120) tarihinde vefat etmiştir.

Mevki-i İlmisi: Kays b. Müslim, büyük bir alim, yüksek bir müfessirdir; sikadır. Celalet-i kadri kabil-i inkar değildir. Maahaza irca’ ile müttehem bulunmuştur. Tarık b. Şihab, Mücahid gibi zatlar hadis ahzetmiş, Ata’ b. Sabit’den ve saireden  rivayette bulunurlar.

Kays, tefsir’e aid ma’lumatını Ata b. Sabit’den, o da Said b. Cübeyrden, o da İbn-i Abbas’dan rivayet eder. Bu rivayetler İbn-i  Abbas’a müntehi tariklerin ikincisini vücuda getirmektedir. Bu tarik, pek sağlamdır. İmam-ı Buhari ile İmam-ı Müslim’in şeraitine da tevafuk etmektedir.

Kays, Tarık b. Şihab vasıtasıyla Ömer b. el-Hattab’dan şöyle bir rivayette bulunuyor: Yahudilerden biri –Ka’bü’l-Ahbar- Hazreti Faruk’a: Ya Emire’l- Mü’minin: Sizin kitabınızda okuduğunuz bir ayet vardır ki, eğer biz Yahud cemaatine nazil olmuş olsa idi, o günü bayram ittihaz ederdik.” demiş. Hazret-i Ömer: “O hangi ayettedir?” diye sorunca , (1)

Bu gün size dininizi ikmal ve size ni’metimi itmam ve sizin için din olarak İslam’ı ihtiyar ettim.” ayetidir, diye cevap vermiş. Bunun üzerine Hazret-i Ömer de: “Biz o ayetin Resul-i Ekrem’e nazil olduğu günü de, mekanı da biliriz. Resulu’llah Cum’a günü Arefe’de kaaim bulunurken bu ayet-i kerime nazil olmuştur.” demiştir.

Yani onu ihmal, ta’zimini terk etmiş değiliz. Cum’a günü ise zaten Müslümanlarca bayram ittihaz edilmiştir. Nüzulünün ertesi günü de Kurban Bayramı’na müsadif olmakla bir Iyd-i Ekber vukua gelmiş demektir.

Velhasıl, Kays b. Müslim alim, abid, şayan-ı vüsuk bir zattır. Rahmetu’l-lahi aleyh.

Me’hazlar: Umdetü’l-Kaari, Takribü’t- Tehzib, İtkaan.

KAYNAK: Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü’l-Müfessirin), Bilmen Yayınevi