Jose Maria Arguedas kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Jose Maria Arguedas kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1911-1969) Perulu romancı. Latin Amerika ro­manında yerel kültürü ön plana çıkaran yazarlardandır. Lima’da doğdu. Çocukluğu Peru’nun dağlık yörelerinde, İnka kökenli Keşualar’ın yaşadığı Andean yöresinde geçti. Keşua dilini on dört yaşında öğrendiği İspanyolca’dan çok daha iyi biliyordu. 1931’de Lima’daki San Marcos Üniversitesi’ne girdi. Sosyalist öğrenci örgütlerinin eylemlerine katıldığı için tutuklandı ve 1937’de hapsedildi. 1939’da bir süre İspanyolca öğretmenliği yaptıktan sonra, Lima’da etnoloji öğrenimine başladı. 1951’de Etnoloji İncele­meleri Enstitüsü müdürlüğüne, 1964’te de Ulusal Tarih Müzesi müdürlüğüne atandı. 1969’da artık yaratıcı gücünün tükendiği kuşkusuna kapılıp girdiği ruhsal bunalım sonucunda intihar etti.

Arguedas, edebiyata üniversite öğrenciliği sıra­sında başladı. İlk kitabı Agua, daha sonra yazacağı çoğu romanlar gibi büyük ölçüde otobiyografik özellikler taşıyordu. 1938’de yayımlanan Conto Kechvia ile adını duyurdu. Bu kitapta Keşua toplu­munun ve dilinin kendisi için ne anlama geldiğini anlatıyordu. Kendinden önceki kimi yazarlar gibi İspanyol fetihlerini, kültürünü ve yaşam biçimini yok sayıp, saf bir yerel kültür peşinde koşmak yerine, Peru gerçeğini tüm bu gelişmelerin sonucunda ortaya çıkmış bir bütün olarak kabul etti ve ona tüm yönleriyle sahip çıktı. 1941’de yayımladığı önemli romanı Yawar fiesta ‘da, dağlık yörelerin yerli kültü­rüyle, İspanyol kültürünün egemen olduğu kıyı kesimleri arasındaki çatışmaları dile getirdi. Bu çatış­ma, romana adını veren “kan şenliği” geleneğinin korunması için verilen mücadelede simgeleniyordu. Todas las sangres adını taşıyan romanında ise, bu iki kültür arasındaki gerilim, fiziksel çatışma boyutunu da aşıp, yerlilerin başkaldırması boyutuna ulaşır. Toprağı egemenlikleri altına alan yerliler, Colomb öncesi dönemlerin üretim ilişkilerini yeniden canlan­dırarak, “komün” anlayışıyla yaşamaya başlarlar; ancak bu girişimleri devlet güçleri tarafından bastı­rılır.

Arguedas, Keşua dili ve kültürüne verdiği önem ve bu alandaki incelemeleriyle Latin Amerika roma­nında Peru’nun temsilcisi oldu. Mitoloji, halk masal­ları ve türküleri ile beslenen romanlarıyla, çağdaş Peru insanını İspanyol fetihlerinden önceki dönemle­re bağlamaya çalıştı.

YAPITLAR:

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 7. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983