Jean Anouilh kimdir? Hayatı ve eserleri
Jean Anouilh kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1910) Fransız oyun yazarı. Arınma tutkusu içindeki bireylerin başkaldırılarını çarpıcı bir anlatımla yansıtmıştır. 23 Haziran 1910’da Bordeaux’da doğdu. Annesi Paris gazinolarında keman çalarak yaşamını kazandığı için çocukluğu soyunma odalarında oyuncular arasında geçti. Sorbonne Üniversitesi’nde hukuk öğrenimi görmeye başladıysa da, mezun olamadı. Kısa bir süre gazetecilik yaptı. 1929-1930 arasında reklam metinleri yazarı olarak çalıştı. 1931 yılında büyük Fransız oyuncu ve sahne yönetmeni Louis Jouvet’in sekreterliğini yapmaya başladı ve böylece Paris’in tiyatro ortamına girdi. Oyun yazarlığının yanı sıra film senaryoları da yazdı. Kendi oyunlarından sinemaya uyarlanan iki filmin yönetmenliğini üstlendi. Kendisini bütünüyle tiyatro yazarlığına verdiği 1940’lardan sonra Paris banliyölerinden birindeki evine çekildi ve verimli bir çalışma temposuna girdi. İki kez evlenen Anouilh’in iki eşi ve bir oğlu da tiyatro oyuncusudur.
Anouilh daha çocukken sahne gösterilerinin büyüsüne kendisini kaptırmış, on yaşlarındayken Rostand taklidi koşuklu küçük oyunlar yazmaya başlamıştı. On dokuz yaşında ilk uzun oyununu yazdıysa da, bu oyun ne oynanabildi, ne de basıldı. Daha sonraki yıllarda birbiri ardından yazdığı oyunların hiçbirisini tiyatrolara kabul ettiremedi. 1931’de Jouvet’in sekreterliğini yaptığı sıralarda, ünlü oyuncu Pierre Fresney’in çabaları sonucu L’Hermine adlı oyunu sahnelendi. Romantik bir melodram olan bu oyundan sonra Anouilh çalışmalarını hızlandırdı. “Kara Oyunlar” diye adlandırılan döneminin ilk oyunu La Voyageur sans bagage parlak bir başarı kazandı. Cephede belleğini yitirmiş asil kökenli bir askerin geçmişini anımsadıkça yüz yüze geldiği çirkinlikleri, ailesinin zenginlikleri ile birlikte yadsıyıp, mutluluğu bulabileceğini sandığı çevreyi seçmesini anlatan bu oyun, yazarın daha sonraki oyunlarında görülen kişisel başkaldırı temasının ilk örneğidir. Aynı dizi içinde yer alan Eurydice, Antigone ve Medee ise, benzer temaları olan klasik Yunan tragedyalarından çağdaş bir yorumla aktardığı kişi ve durumlar aracılığı ile işlediği oyunlardır. Bunlar arasında en çok oynanan ve yazarın başyapıtı kabul edilen Antigone, yapmak zorunda olduğuna inandığı eylemden hiçbir ödün vermeye yanaşmayan Antigo-ne’nin, ağabeysi Kreon’a başkaldırmasının anlamsızlığını kavradığı an, yaşamayı da reddetmesini anlatır. Giysi, dekor ve konuşmalardaki kimi güncel öğelerle 1940’ların Fransası’nı görüntüleyen oyun, Alman işgali sırasında uzun süre oynanarak, işgalci güçlere boyun eğip eğmemek konusunda da yönlendirici olmuştur.
Anouilh daha sonraları sırasıyla “pembe”, “parlak”, “öfkeli” ve “tarihi” olarak adlandırdığı diziler içinde kırka yakın oyun yazmıştır. Fantazi ve mizahın ön planda geldiği pembe ve parlak dönem oyunları vodvil türü farslardan, töre komedisine kadar varan değişik yapı ve yaklaşımlarda oyunlardır. Öfkeli dönem oyunlarının en ünlüsü La Valse des toreadors’ da kendini cinsel zevklere kaptırmış yaşlı general Saint-pe’nin, yalnızlık ve ahlaki bağlardan kurtulma çabasının çaresizliği anlatılır. Becket, oh l’honneur de Dieu adlı tarihi oyunda ise, yazarın geleneksel başkaldırı temasına tarihsel bir boyut eklenerek, Kral II. Henry ile, aradığı onurlu yaşamı başpiskoposlukta bulan, ama bu yüzden kralının dostluğunu yitirmeyi göze alan Thomas Becket’in ilişkisi sergilenir.
Anouilh’in tüm oyunlarında tutkulu bir arınma özlemi ve buna varabilmek için kendi çıkarlarından vazgeçmeyi göze alabilen kişilikler ağırlıktadır. Bu yöneliş oyunlarındaki kahramanlar için ya umutsuz bir başkaldırma, ya da çaresizlikten doğan bir kaçışla sonuçlanır, içinde yaşadığı toplumsal ilişkilerin tutarsız ve kişiliği zedeleyici sonuçlarını, çarpıcı ve tedirgin edici yaklaşımıyla sergilemiştir. İnsan ilişkilerine getirdiği eleştirilerin acımasızlığı yanında, “iyi kurulu oyun” olarak nitelenebilecek yapıtlarındaki eğlendiricilik ve sürükleyicilik ülkesi dışında da tanınmasını sağlamıştır.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 6. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983