İsmet Efendi kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

İsmet Efendi kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: Hal tercemeleri ulemasının müdekkiklerinden nükteci bir zat olup İstanbul’da Fındıklı Mahallesinde doğmuştur. Askeri idadi [Lise] mektebi muallimlerinden ve Mevaliden Çorumlu Hoca Osman Efendi’nin oğludur. Bir aralık Roma’da toplanan Tarih Kongresi’ne Osmanlı Devleti murahhası olarak seçilmişse de kongrenin te’hir edilmesinden dolayı gönderilmesinden sarf-ı nazar edilmiştir. Otuz sene çalışarak [Şakayik-i Numaniyye Zeyli] (şeyhi)ye 1143 (1730) den 1314 (1896) e kadar yazdığı sekiz cild üzerine yazdığı büyük eserin vefatından sekiz on sene evvel evi ile beraber yandığını kendisi ile tanıştığım esnada yana yakıla anlattılar ki Osmanlı maarifi adına cidden üzüntüye şayandır. Yangından sonra hatırlayabildiği ulema ve meşayih’in tercemesini dört cild olarak yazdığını söylediler ki (Tekmiletü’s-şakayık fi Hakk-ı Ehli’l-Hakayık) ismindedir. Sonradan bu eserinin bir miktarını Yıldız Kütübhanesine hediye etmiştir ki tarafımdan mütalea edilmiştir. Tarihçilerin hal tercemelerine dair ayrıca bir eseri olduğu gibi 1314 (1896) tarihine kadar da (Etrabu’l-Asar)’a ve (Tuhfetü’l-Hattatin)’e zeyli varsa da hepsi yanmıştır. Kendileri padişahın katiblerinden idiler.

Ömrünün mahsulü olan bu nefis eserleri bir anda mahv olduktan sonra ekseri günleri hastalıkla geçmişti. 1322 (1904) tarihinde vefat ederek Üsküdar’da Karacaahmed kabristanında babasının yanına defn edilmiştir. Celveti Tarikatı Şeyhlerinden Hazret-i Hudai Dergahı Postnişini Ruşen Efendi’ye müntesib ve Mevlevi’ tarikatine de muhib olduklarını bana nakl etmişlerdi. Ölü ve diri her ferdin, her sınıf halkın hal tercemesine ve neseb silsilesine an’anesi ile vakıf olduğu halde, kendi hayatına tercüman olmak istemedi. Bununla beraber halis dostlarından İbnü’l- Emin Mahmud Kemal Bey Efendi tarafından (Kemalü’l-isme) adı ile ahval ve menakıbını ihtiva eden bir risale yazılıp basılarak neşrine himmet buyurulmuştur.

Kaynak: Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmed Tahir Bey, Meral Yayınevi, 3. Cilt.