İmam Nevevi kimdir? Hayatı ve eserleri
İmam Nevevi kimdir? Hayatı ve eserleri: Nevevi’nin kendisinden başlayarak geriye doğru nesebi şöyledir: Yahya b. Şeref b. Mürrî Hasen b. Hüseyin b. Hizam en-Nevevi. Künyesi Ebû Zekeriyyâ Muhyiddîn’dir. Nevevi, Şam’ın güney taraflarında Havran kasabalarından Neva diye bilinen bîr yerde, hicrî 631 yılı Muharrem ayında dünyaya geldi. Henüz küçük yaşta iken Allah, O’nun kalbine din ve ilim sevgisini yerleştirmişti. O bakımdan Kur’ân-ı Kerim’i hıfzetmiş idi. İlmî hayatının oluşmasında babasının ilim talebine teşviklerinin oldukça büyük bir rolü olmuştur.
İlmî Hayatı:
Nevevî, köyünden Şam’a geçerek er-Revâhiyye medresesinde yerleşti. İlim talebinde oldukça gayret sahibi idi. Dörtbuçuk ayda “et-Tenbîh” adlı eseri ezberledi. Senenin geri kalan aylarında “el-Mühezzeb”in dörtte birini hocasına ezberden okudu. Şafiî fıkhında, hadis ve lügat ilimlerinde büyük bir ilim sahibi olacak seviyeye gelinceye kadar ilim deryalarına dalmaya devam etti. Bir taraftan ders vermekle uğraşırken, el-Eşrefiyye’deki Dâru’l-Hadis’in Meşihat (rektörlük) makamını da üstlendi.
Ahlâkı:
Nevevî, Rabbânî bir âlimdi. Dünya hayatında zâhid, vera’ sahibi, vakur ve heybetli bir kişi idi. Allah’a itaat dışında adeta bir an dahi geçirmezdi. İyiliği emreder, kötülükten nehyederdi. Yöneticilere öğüt verir, Allah yolunda kınayanın kınamasından korkmazdı. Bu alanda, Zahir Baybars’a yazıp ona nasihatte bulunup emirler verdiği, öğütler tevcih ettiği risaleleri vardır.
İlmî Mevkii
Nevevî’nin, çağdaşı olan âlimlerin de kabul ettiği büyük bir ilmi mevkii vardır. Bıraktığı eserlerden hareketle, O’ndan sonra gelen ilim adamları da O’nun bu mevkiini kabul etmişlerdir.
Şeyh Kutbuddîn el-Yûnînî der ki: “İlim, vera’, ibadet, azla yetinmek ve hayatın sıkıntılarına katlanmak hususunda zamanında biricik idi.[1][10] Şeyh b. Farah der ki: “Şeyh Muhyiddin üç mertebeyi elde etmişti. Bu mertebelerin her birisi şayet bir kişide bulunsaydı, hiç şüphesiz bundan dolayı o kişiden feyz almak için yolculuk yapılabilirdi: İlim, zühd ve iyiliği emredip münkerden alıkoymak.
Vefatı:
Nevevî, -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- hicri 676 yılı Recep ayının 24′ ncü gününde Nevâ’da vefat etti. Kabri halen bilinmektedir. Vefatında yaşı 45’i aşmamakla birlikte, mübarek bir ömür sürdü. Ömrünü ibadet, itaat, öğrenmek, öğretmek ve te’lifle geçirdi.
Bilindiği kadarıyla Nevevî, -Allah’ın rahmeti üzerine olsun- evlenmemişti. Çünkü geçimi annesi ve babasından, ancak yetecek kadar geliyordu ve yoksul birisi idi.
Eserleri:
Nevevî, din ilimlerinin çeşitli alanlarında oldukça değerli eserler bıraktı. Bu eserlere muttali olan, bu ilim adamının büyüklüğünü takdir eder. Nevevî’ye hem güçlü bir hafıza, hem hatırlama gücü, hem de nasları inceden inceye kavrama kabiliyeti verilmişti. Birçok ilim dalında oldukça geniş bilgiye sahip fıkıh, usûl, ıstılahlar, lügat ve bunun dışındaki çeşitli dallarda oldukça yetkin idi. Bize bıraktığı birtakım eserler arasında şunları zikredebiliriz:
1- El-Minhac fi Şerhi Sahihi Müslim İbn’l-Haccâc
2- Tehzibü’l-Esmai ve’I-Lugât
3- Minhâcu’t-Tâlibîn
4- ed-Dekâik
5- Tashihu’t-Tenbîh fi Fıkhi’ş-Şâfiiyye
6- et-Takrib ve’t-Teysir fî Mustalahi’l-Hadîs
7- Hilyetü’l-Ebrâr ve Şiâru’l-Ahyâr (Bu, “el-Ezkâr en-Neveviyye” diye de bilinir)
8- Hulâsatu’l-Ahkâm min Mübhemâtı Süneni ve Kavâidi’İ-İslam
9- Rıyâzu’s-Sâlihîn min Kelâmı Seyyidi’l-Mürselîn
10- Bustânu’l-Ârifîn
11- eI-îdâhfi’l-Menâsik
12- Şirâzi’ye ait el-Mühezzeb’in şerhi
13- Ravzatu’t-Tâlibîn (Fıkha dairdir)
14- et-Tibyân fî Âdâbi Hameleti’l-Kur’ân
15- el-Mekâsid (Tevhide dair bir risale)
16- İbnü’s-Salâh’a ait Tabakât-ı Şafiiyye’nin muhtasarı
17- Menakibü’ş-Şâfiî (yazma)
18- Fıkha dair ve fetvalarının toplandığı kitap: el-Mensûrât
19- (Birtakırn mevizalar ihtiva eden) Muhtasâru’t-Tibyân
20- Tecvide dair Menârü’I-Hüdâ fil-Vakfi vel-İbtidâ
21- el-Mübhemât min Ricâli’I-Hadis
22- Kırk Hadis… Bunları birçok ilim adamı da şerhetmiş bulunmaktadır.
Yüce Allah’tan O’na mağfiret diler, geriye bıraktığı bu değerli ilmî eserlerin ecrini Kıyamet günü kendisine vermesini, bizi de bu eserlerle faydalandırmasını niyaz ederim.