İBN-İ EBÎ HATİM KİMDİR? HAYATI VE ESERLERİ
Abdü’r-Rahmân b. Muhammed b. İdrîs b. el-Münzir et-Temîmî el-Han-zalî er-Râzî, meşhur bir âlimdir. Künyesi Ebû Muhammed’dir. Hanesi Rey şehrinde Hanzala derbendinde bulunduğu cihetle oraya nisbet edilmiştir. (247) târihinde doğmuş, çocukluğunda babasiyle, bilâhare kendi başına se-yâhatlarda bulunmuş, Hicaz, Şam, Mısır, Irak, Cibâl, Cezîre taraflarını ziyafet etmiş, birçok âlimlere mülâki olmuş, nihayet (327) târihinde vefat etmiştir. Rahmetu’llâhi aleyh.
Mevki-i İlmisi
İbn-i Ebî Hatim, mütebahhir bir âlim, kadîm bir müfessir, bir muhaddis sayılmaktadır. Dürrü’l-Mansûr gibi rivayet tarikiyle yazılmış olan tefsirlerde bu zâtın birçok rivayetleri münderictir. Kendisi Hâfızü’r-re’y ünvanını hâizdir. Hele ricali ma’rifet hususunda, hilâfiyyât ilminde pek mütehassıs idi. Aynı zamanda zühd ü takva ile de pek muttasıf bulunuyordu.
Ebü’l-Hasen diyor ki : “Cenâb-i Allah Abdü’r-Rahmân’a bir bahâ ve nûrâniyyet geydirmiş idi ki, kendisine bakan mesrur olurdu.”
Hikâye olunuyor ki : Birgün talebesine kendi müellefâtından olan “Kita-bü’1-Cerh ve’t-Ta’dil”i okutuyorken orada bulunan Ebû Bekr Muhammed b. Mihreveyh er-Râzî şöyle bir rivayette bulunur : “Yahya b. Maîn demiş ki : “Biz bir takım kimseler hakkında ta’n ediyoruz, belki de onlar ikiyüz senedenberi yüklerini Cennet’e atmış bulunuyorlar.”
İbn-i Ebî Hatim bunu işidince elleri titremeğe, gözlerinden yaşlar akmaya başlamış, kitabı elinden düşmüş, bu rivayeti tekrar tekrar söyleterek ağlamıştır.
İbn-i Ebî Hatim, seksen senelik ömrünü hep bir tarzda geçirmiş, hiçbir zaman yolundan inhiraf etmemiştir.
Müellefâtı: Dört cilddir, âsâr-ı müsnededen müteşekkildir, bir cüd mahfuz kalmıştır. Altı cildden müteşekkildir. Haydarâbâd’da basılmıştır.
Me’hazlar: Tabakaatü’s-Sübkî, Fevâtü’l-Vefeyât, El-A’lâm.[243]
KAYNAK: Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü’l-Müfessirin), Bilmen Yayınevi