Hekimoğlu Ali Paşa kimdir? Hayatı ve eserleri

Hekimoğlu Ali Paşa kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1689 – 1758) Osmanlı sadrazamı. I. Mahmud ve III. Osman döneminde üç kez sadra­zamlık yapmıştır. 4 Haziran 1689’da İstanbul’da doğdu. 14 Ağus­tos 1758’de Kütahya’da öldü. Babası Venedikli dön­melerden Nuh Efendi’dir. Asıl adı Ali Ali’dir. İyi bir öğrenim gördü. III. Ahmed döneminde hassa askeri olarak saraya girip kısa zamanda kapıcıbaşılığa yük­seldi. Ancak kendisini çekemeyen Silahdar Ali Paşa’ nın padişahı etkilemesi sonucu saraydan uzaklaştırı­larak Zile voyvodalığına atandı. 1719’da beylerbeyi rütbesiyle Türkmen ağası, 1722’de Rumeli beylerbeyi rütbesiyle Adana valisi oldu ve yöredeki ayaklanma­ları bastırdı.

1724’te Halep valiliğine atanarak Köprülüzade Abdullah Paşa’nın Doğu seferine katıldı ve Tebriz’in alınmasında yararlık gösterdi. 1725’te vezir, ertesi yıl da Anadolu beylerbeyi oldu. Aynı yıl Abdullah Paşa’nın yerine Doğu ordusu komutanlığı ve Tebriz muhafızlığına getirildi. Ancak adamlarının yörede yaptığı zorbalıklar şikâyet konusu olunca 1728’de önce Şehrizûr, ardından Sivas Eyaleti’ne gönderildi. 1729’da Diyarbakır valisi, 1730’da yeniden Doğu ordusu komutanı oldu. Ertesi yıl III. Tahmasb’ı Kuzican’da yenerek Tebriz, Urmiye ve Hemedan’ı geri aldı. 1732’de Topal Osman Paşa’nın yerine sadrazam oldu. 1735’te Bağdat’ı ele geçiren Nadir Şah’ı püskürten Topal Osman Paşa’nın Kerkük ya­kınlarında şehit edilmesi ve ordunun dağılması üzeri­ne I. Mahmud, Ali Paşa’yı sadrazamlıktan alarak Midilli’ye sürdü.

Bir yıl sonra affedilerek Bosna valiliğine getirildi. Üç yıl boyunca yöreyi Avusturyalıların saldırılarına karşı korudu. 1740’ta Kölemen beylerini sindirmek ve güvenliği sağlamak amacıyla Mısır’a gönderildi. 1741’de yeniden Anadolu beylerbeyi, 1742’de de ikinci kez sadrazam oldu. Ancak ertesi yıl görevden alınarak yine Midilli’ye sürüldü. Yetenekli bir yöneti­ci olduğu için bir türlü gözden çıkarılamayan Hekimoğlu Ali Paşa yeniden affedilerek 1744’te Bosna, 1745’te Halep valisi oldu. Aynı yıl Anadolu beylerbe­yi olarak Doğu ordusu komutanlığına atandı. 1746’da Nadir Şah’la antlaşma yaptıktan sonra üçüncü kez Bosna valiliğine gönderildi. 1754’te Anadolu beyler­beyliğine, 1755’te III. Osman tarafından üçüncü kez sadrazamlığa getirildi. Ancak kendisini çekemeyenle­rin oyunları sonucu üç ay sonra görevden alındı ve Kıbrıs’a sürüldü. Aynı yıl affedilerek Mısır valiliğine atandı. 1756’da yeniden Anadolu beylerbeyi olan Ali Paşa, iki yıl sonra Kütahya’da hizmetçileri tarafından zehirlenerek öldürüldü.

Şiirle ilgilenen Hekimoğlu Ali Paşa, “Ali” mahla­sı ile şiirler de yazmıştır.

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 5. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983

Türk devlet adamı (İstanbul 1689-Kütahya 1758). He­kimbaşı Nuh Efendi’nin oğlu olan Hekimoğlu Ali Paşa, küçük yaşta saraya girip, silahşörlük, kapıcıbaşılık, Zile voyvodalığı, Adana valiliği (1722), Halep valiliği (1724) yaparak, Anadolu beylerbeyliği ve Doğu serdarlığına atandı. Tebriz seferindeki başarısından ötürü sadra­zamlığa getirilip (1731), Ruslara karşı Fransa’yla dostluk kurmaktan yana bir siyaset uygulayarak Fransız kökenli Humbaracı Ahmet Paşa’yla (Kont Bonneval) işbirliği yaptı; Humbaracı ocağını kurdurdu. Görevden alınıp Midilli’ye sürüldüyse (1733) de, bağışlanıp (1734), Bos­na (1735) valiliğine atanarak, Avusturya ordusunu ağır bir yenilgiye uğrattı. Belgrad Antlaşması’nda Türk heye­tinin başkanlığını yaptı. Mısır valiliği (Mart|1740), Ana­dolu valiliği (1741) yapıp, ikinci kez sadrazam oldu (1742); ama kısa süre sonra azledildi ve Midilli’ye sürül­dü (1743). Kars cephesi serdarlığına atanıp, Nadir Şah’ı barış istemek zorunda bıraktı. Bosna valiliği (1746), Anadolu beylerbeyliği (1755) yapıp, üçüncü kez sadra­zamlığa atandı (1755). Osman lll’ün amcasının çocuk­larını öldürtmek isteyince 53 gün sonra görevden alı­nıp, önce Kızkulesi’ne hapsedildi, sonra Kıbrıs’a sürül­dü. Bağışlanınca, Mısır valiliği ve Anadolu valiliği (1757) yaptı.

KAYNAK: GROİLER İNTERNATİONAL ENCYCLOPEDİA, CİLT-1, 1993, DANBURY, CONNECTİCUT-İSTANBUL