Friedrich Beneke kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Friedrich Beneke kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1798-1854) Alman filozof ve psikologu. Felsefe­nin temellendirici öğesini psikolojide gören deneyci ve belirlenimcidir. Friedrich Eduard Beneke Berlin’de doğdu ve orada öldü. Ortaöğreniminden sonra Halle ve Berlin’ de felsefe ile tanrıbilimi okudu. 1815 savaşlarının başlamasıyla orduya katıldı. Savaşın bitmesinden sonra 1820’de Berlin Üniversitesi’nde okutman oldu. Hegel felsefesine karşı çıkan görüşleriyle ilgi çekti. Çevresinde büyük bir öğrenci kalabalığı toplandı. O sırada yayımladığı Neue Grundlegung zur Metaphysik (“Metafiziğin Yeniden Temellendirilmesi”) yapıtı ide­alistler arasında tepkiyle karşılandı ve okunuşu kor­kunç olarak nitelendi. Hegel’e karşı olan tutumu onu başka güçlüklere de götürdü: Kendisine Jena Üniversitesi’nde verilen bir görev Berlin yetkililerince onay­lanmadı. Oradan Göttingen’e gitti. Uyumlu bir çalış­ma yürüttüğü için Berlin’den yeni çalışma onayı çıkıncaya değin orada kaldı. Hegel’in ölümünden sonra “ordinarius profesör” sanını aldı.

Öğretmenlik ve yazın yaşamını etkin bir biçimde sürdürürken hastalığa yakalandı. Kısa bir süre sonra da bilinemeyen bir nedenle kendisini Berlin Kanalı’na atarak intihar etti.

Beneke, Herbart ve arkadaşlarıyla birlikte Alman felsefesinin Fichte-Schelling-Hegel üçlüsünün döne­mine karşı tepki gösterdi. Tümevarım yöntemiyle kurulan psikolojinin, felsefenin tüm dallarında te- meltaşı olması gerektiğini ileri sürdü. Ona göre mantık, ahlak, metafizik ve özellikle din felsefesi psikolojinin üstüne oturmalıydı.

Beneke’nin ruhbilimi çağrışımcılığın bir biçimi olarak gözükür. Locke’un da içinde bulunduğu deneycilerin etkisini gösterir. Öte yandan Kant’ın görüşle­rinden esinlendiği de bellidir.

Ona göre ruhbilim iç deneye dayanan bir doğa bilimidir.Biz iç deneyde doğrudan doğruya varoluşu kavrarız. Kavranan bu varoluş, dolaylı olarak edindi­ğimiz verilerle karışmış değildir, arıdır. İnsanın özün­de temellendirici ilke olarak bulunan Yüce’yi sezmek ve ahlakın genel geçerliğini kavramak gerekir. Bu da, iç deneyle kazanılan düzenleyici, yüce bir kuraldır. Beneke ruhbilimde uygulanan tüm yöntemlerin dört başlık altında toplanabileceğini ileri sürmüştür:

Beneke’nin ussal işlemleri açıklama çabası Herbart’ı anımsatır. Felsefe bilinçte birdenbire doğan sezgiyle ilgilenir. İçsel deneyle işe başlamak için başka bir seçenek yoktur. Bilinç, kendi kendini bilen tek varlıktır. Bilincin yapısı Herbart’ın dediği gibi yalın değildir, uyarımları almak ve düzenlemek için yüzey­sel güç veya yetenekleri vardır.

Beneke Epikurosçuluk’la suçlandı. Bu suçlama onun bilimi etiğe uyarlama çabasından kaynaklandı.

YAPITLAR:

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 15. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983

https://www.bursapsikolog.org/kaygiyla-basa-cikma/