Franz Bopp kimdir? Hayatı ve eserleri
Franz Bopp kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1791-1867) Alman dilbilimci. Karşılaştırmalı dilbilim çalışmalarında Sanskritçe’nin önemini ortaya çıkarmıştır. Eylül 1791’de Mainz’de doğdu. 1812’den başlayarak Londra ile Paris’te Sanskritçe eğitimi gördü. 1821-1864 arasında Berlin Üniversitesinde Doğu edebiyatı ve genel dilbilim profesörü olarak görevde bulundu. 23 Ekim 1867’dc Berlin’de öldü.
Almanya’da filoloji çalışmalarının, onun 1816’da henüz Paris’teyken basılan Uber das Conjugationssy- tem der Sanskrıtspracbein Vergleichııng mit jenem der griechischen, persıschen und germanisehen Sprache (“Sanskritçe’nin Yunanca, Latince, Farsça ve Cermen Dili ile Karşılaştırmalı Çekim Sistemi Üzerine”) adlı yapıtı ile başladığı kabul edilir. Sanskritçe üzerine yaptığı araştırmalardan dolayı kendisine Berlin Akademisi’nce 1822’de profesörlük unvanı verilmiştir. 1833’te başladığı anıtsal yapıtı Vergleichende Clramrnatik des Sanskrit, Zend, Griechischen, Latei- ııischen, Litauıschen, Altslazjischen, Gotischen und Deutschen’in (“Sanskritçe, Zendî Dili, Yunanca, Latince, Litvanca, Eski Slavca, Gotça ve Almanca’nın Karşılaştırmalı Dilbilgisi”) yazılması 16 yıl sürmüş, ilk baskısı 1852’de çıkmış ve bunu iki baskı daha izlemiştir.
Amacı, karşılaştırma yöntemiyle çeşitli diller arasındaki ilişkileri, benzerlikleri belirleyip dil ailelerini saptamak olarak tanımlanan “karşılaştırmalı dilbilgisi” araştırmaları ilk kez 19.yy’da yapılmıştır. Bu, dile yönelik ilk bilimsel yaklaşım sayılır. Bu tür incelemelerin kuramsal temelleri J.G.Herder, J.Grimm, von Schlegel kardeşler ve W. von Hum- boldt tarafından atılmıştır. Ses değişmelerine büyük önem veren karşılaştırmalı dilbilimde, önceleri, çeşitli dillerin türediği ilk dili, yani “kökdil”i (Ursprache) belirleme çabaları ağır basmıştır. Hint-Avrupa dilleri üzerinde yoğunlaşan bu tür ilk büyük çalışmaları yapanlar Danimarkalı Rask, Alman Grimm ve Bopp’tur.
18.yy’da Sanskritçe’nin tanınmasıyla dilbilim metodolojisi önemli bir sıçrama yapmıştır. Çünkü Avrupa dilleriyle benzerlikler gösteren bu dil yüzünden ilk kez, dillerin birbirlerinden çıkmadığı, hepsinin birden eski bir kökten türemiş olduğu düşüncesi ortaya atılmıştır. Nitekim Rask, E,ski İskandinavya d.linin bağlanacağı kökdilin ne olduğunu saptamaya çalışmıştır. Bopp ise Rask’ın incelediği İskandinav dili grubunu genişleterek bunlara Sankritçe ile Farsça’yı da katmış ve Hint-Avrupa dillerim bütünüyle ele almıştır.
Bopp’a göre bu kökdıl Hint-Avrupa dillerinin hiç bozulmamış, hiçbir aykırılığı bulunmayan en yetkin biçimidir ve yozlaşmasıyla bugünkü Hint- Avrupa dilleri olmuştur. Yalnız bu kökdile varabilmek için Hint-Avrupa dillerindeki akraba sözcüklerin arasındaki ses benzerliklerinin düzenli bir biçimde saptanması gerekir. Bunu başaran Grimm olmuştur. Ama Bopp’da, Kristof Kolomb’un Hindistan’a yeni bir yol ararken Amerika’yı keşfetmesi gibi, Hint- Avrupa kökdilini saptamaya çalışırken karşılaştırmalı dilbilgisi alanının bilimsel temellerini atmıştır.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 18. cilt, Anadolu yayıncılık, 1984