ENOSİS
“Birleşme”
anlamına gelen Yunanca bir deyim olan enosis, günümüzde Yunanistan’ın 2.Dünya
Savaşı’ndan İtibaren Kıbrıs adasını kendisine ilhak etmek için izlediği
politikayı belirtmek için kullanılmaktadır. Enosis deyimi, Balkan savaşları ve
Girit adasının Yunanistan’a ilhakı sırasında da sıkça kullanıldı. Bütün Rumlar
tarafından benimsenen Enosis, “megalo idea”ın (Pan-Elenizm) bir
uzantısı olarak çıktı ortaya.
Enosis, daha ziyade
1950’li yıllardan sonra belirgin bir hal aldı. Türkler’in adayı ilhak etmek
İstememesine rağmen, adada bulunan Rumlar, Türklcr’i adanın politik ve ekonomik
hayatından silip atmak ve militan bir Rum azınlığın girişimiyle de adayı
Yunanistan’la birleştirmek istiyorlardı. Bu amaç doğrultusunda kışkırtmalar,
adanın İngilizler tarafından deneti İdiği yıllarda başladı. Türkler aralıksız
saldırılara maruz kaldı. Türkiye ile Yunanistan arasındaki ilişkiler de bu
yıllarda İyice gerginleşti. 1960’da, Türkiye, İngiltere ve Yunanistan’ın
garantörlüğü altında bağımsız bir cumhuriyet oldu Kıbrıs. Ancak, Kıbrıs’taki hükümetin
kilit noktaları yine Rumlar’ın elinde kaldı; yine Rumlar ticaret ve ekonomiye
egemen oldu, en kötü işler ve toprakla uğraşmak da Türkler’e bırakıldı. Bunun
yanısıra Enosis isteği iyice su yüzüne çıktı. Adadaki Türkler, Rum kıyımıyla
karşı karşıya kaldı. Türkiye’nin girişimleri ve kimi Önlemleri, Türkler’e karşı
girişilen kıyımları bir süre durdurdu. Ne var ki 1967’dc Türkler’e karşı
başlatılan yeni saldırılar, Türk Hükümeti’ni “adadaki Türktcr’in çıkarlarını
güvence altına almak için” bir anlaşma yolu bulmaya zorladı. Yapılan
görüşmelerde Enosis’i gerçekleştirme hayaline kapılan Yunanistan, Türkiye’ye
yazılı tekliflerde bulunarak, Kıbrıs’ın Yunanistan’la birleşmesine (Enosis)
razı olmasını İstedi. Bunun karşılığında da Türkiye’ye Batı Trakya
sınırlarında bazı tavizler verileceğini bildirdi. Ancak benzeri daha önce de
tekrarlanan bu teklif derhal ve şiddetle reddedildi.
Kıbrıs üzerine
toplumlar arası görüşmelerin sürdürüldüğü sıralarda, Makarios, Yunanistan’daki
askerî cunta ile anlaşmazlığa düştü. Bunun yanı sıra Enosis hayaliyle tutuşan
Gri-vas, E.O.K.A örgütünün başında çalışmalarına devam etti. Enosis’in
gerçekleşmesi konusunda daha ağır hareket eden Makarios)Ja da arası gittikçe
açıldı. Bu iki durum Kısrıs’taki durumu daha da kötüleştirdi ve sonunda,
Ma-karios’a karşı yapılan bir hükümet darbesi çıktı ortaya. 1974 yazında Millî
Muhafızları tarafından yapılan bu darbeden sonra Makarios adadan kaçmak
zorunda kaldı. Çok geçmeden E.O.K.A. tedhişçilerinden Nİkos Samp-son’un
başında bulunduğu bir yönelim kuruldu. Ardından Kıbrıs Elen Cumhuriyeti ilân
edildi. Sampson, adayı Yunanistan’la birleştirmek amacını açıkladı. Enosis
eğilimleri ateşlendi, Türkler yeniden öldürülmeye başlandı. Bunun üzerine,
Türkiye adaya asker göndermek ve BanşHarekatı’nı başlatmak zorunda kaldı.
Barış Harckatı’nı izleyen gelişmeler, Enosis hayalînin yıkılışını hazırladı.
(SBA) Bk. Kıbns Sontnu