Emile Benveniste kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Emile Benveniste kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1902-1976) Fransız dilbilimci. Hint-Avrupa dil ailesi üzerine yaptığı çalışmalarla ta­nınmıştır. 1902’de Halep’te doğdu, 1976’da öldü. Zamanı­nın yetişmekte olan Fransız dilbilimcileri L. Tesnier ve A. Martinet gibi, 1926’da kurulan ve Saussure’ün Yapısalcılık’ından yola çıkan “Prag Dilbilim Çevresi” nin toplantılarına katıldı ve etkinliklerini yakından izledi. Özellikle Hint-Avrupa dil ailesi içindeki dilleri inceledi, bu alanda çeşitli yapıtlar verdi. Uzun süre College de France’da karşılaştırmalı dilbilgisi profe­sörü olarak çalıştı.

İlk çalışmalarını Hint-Avrupa dillerindeki adlar üzerine yapmıştır. Bu dil ailesindeki adların oluşum­larını ve kökenlerini açıklayan Origınes de la formation des noms en indo-euroeen (“Hint-Avrupa Dille­rindeki Adların Biçimlenişinin Kökenleri”) adlı kitabı 1935’te yayımlanmıştır. Gene benzer bir konuyu, Hint-Avrupa dillerinde bir tür meslek gösteren adları (Türkçe’deki şarkıcı, fırıncı, sütçü gibi) ve eylem adlarını 1948’de basılan Nom d’agent et nom d’action en indo-europeen (“Hint- Avrupa Dillerinde Meslek Gösteren Adlar ve Eylem Adları”) adlı yapıtında ele almıştır. Hititçe üzerine araştırmalarıyla Hint-Avru- pa dil ailesinin özelliklerini inceleyen çalışmalarını Hittite et indo-europeen (“Hititçe ve Hint-Avrupa Dilleri”) adlı yapıtında toplamıştır.

Benveniste’in genel dilbilim sorunlarını ele aldığı iki ciltlik Problemes de Linguistique generale (“Genel Dilbilim Sorunları”) dilbilim ve yazın çevrelerinde büyük ilgi görmüştür. O zamana değin yaptığı dil çalışmaları sonucunda elde ettiği yaklaşımı bu yapı­tında sergileyen Benveniste, sözceleme (enonciation) konusunda da özgün bir ayırım ortaya atar. Ona göre, sözce (enoncee, utterance) üretme edimi ya da sözcelemede, dil bireysel düzeyde bir söyleme (discourse) dönüştürülür. Söylem’den farklı bir sözceleme türü olan tarihsel anlatıda (histoire) ise dil, konuşan bireyden bağımsızlaşır.

Bunların dışında, Problemes de Linguistique generale’m özellikle dil ve toplumların yapısı, dillerde özel adlar ve zaman sistemleri (dizge) alanında getirdiği çözümlemeler epeyce etkili olmuştur. Ben- veniste’e göre dillerin yapısı ile toplumların yapısı özdeş değildir. Çünkü benzer yapılara sahip dillerin çok değişik toplumlarda kullanıldıkları görülür. Dil­lerde zaman olgusu ise iki ayrı biçimde ele alınmalı­dır: Birincisi o andaki söylemin kendi zamanı; öteki ise geçmişteki bir olayın ya da anlatının zamanı. İşte bu ayırım ile, eylemlerdeki zaman takılarının kullanı­mı açıklığa kavuşacaktır. Yapıt ayrıca, yazınsal metin­lerin, dilbilimsel çözümlemelerine de ışık tutmaktadır.

YAPITLAR (başlıca):

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 15. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983