Ebu’l-fazl Mehmed Efendi (Defterdar) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Ebu’l-fazl Mehmed Efendi (Defterdar) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: Osmanlı alim, şair ve tarihçilerinden olup yukarıda hayatı yazılan Mevlana idris Bitlisi’nin oğludur. «Fazlı öldü» terkibi olan 971 (1563) de İstanbul’da vefat ederek Tophane civarında kendisi tarafından yaptırılan, inşa tarihi «Hayru’l-Cevami’» terkibinin delaleti olan Defterdar Camii avlusunda defn olunduğu «Hadikatü’l-Cevami’» ile Mustakim-zade’nin «Tuhfetü’l-Hattatin» inde yazılmışsa da şakayik Zeyli «Atai»de türbesini bina ettikten sonra gördüğü rü’ya üzerine hacca hareketi esnasında 982 (1574) tarihinde Şam’da vefat ettiği yazılıdır. Kanuni Sultan Süleyman’ın kanuna aykırı bir iradesini (emrini) bir kaç def’a redden sonra istifa etmiştir.

Hoca Saadeddin Efendi «Tacu’t-Tevarih»inin hal tercemeleri kısmında terceme sahibi ile pederinin senasında aciz olduğunu yazıyor.

(Ceride-i Asar ve Haride-i Ahbar) adında Siyer-i Nebi’den bahseden bir eseri vardır.

Eserleri:

(Terceme-i Hülasa-i Tarih-i Vassaf), Türkçe bir (Tarih-i Umumi) ile babasının (Heşt-Bihişt) ismindeki Osmanlı Tarihine zeyli, (Divan-ı Hafız)a naziresi, (Terceme-i Tefsir-i Mevahibü’l-Aliyye), (Terceme-i Zahire-i Harzemşahi Mine’t-Tıb), (Terceme-i Ahlak-ı Muhsini), (Medaricü’l-i’tikad Fi Terceme-i Menahicü’l-ibad) v.s. eserleri vardır ki hiç biri basılmamıştır. Bu eserleri ile babası gibi büyük olduğunu isbat etmiştir. (Tarih-i Umumi’si on iki bab üzerine tertip edilmiş olup Hz. Adem’in yaratılışından Kanuni Sultan Süleyman’a kadardır.

“(Menahicu’l-ibad) büyük mutasavvıflardan Said-i Fergani’nin Farsça meşhur eseridir. (Zahire) tercemesinin ismi «Kanunu’l-ilac ve şifau’l- Emraz Li-Kulli ilac»dır.

Bir de Yavuz Sultan Selim’in istanbul’a gelişi ile taht’a nasıl çıktığını, bu esnada yapılan şenlikleri ve askeriyenin durumu ile silahları açıklayan «Kudumiye» ismi ile Türkçe risalesi vardır.

Kaynak: Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmed Tahir Bey, Meral Yayınevi, 3. Cilt.