Atai Ataullah Efendi (Nev’i-zade) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Atai Ataullah Efendi (Nev’i-zade) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: Hayatı [şair ve Edibler Faslı, 2. Cild, Sahife: 251’de] yazılı Nev’i Efendi’nin oğlu olup en meşhur eseri Üsküp Kadılığında bulunurken ikmal ettiği (Hadayiku’l-Hakayik Fi Tekmileti’ş-şakayik) ismindeki «şakayik-i Numaniye» zeylidir. Basılmıştır. Bu eseri Sultan Üçüncü Ahmed devri kazaskerlerinden hayatı ilerde yazılacak olan Mü’min-zade Hasib Efendi’nin zeyl ettirdiği (Tezkire-i Salim)de yazılıdır. Edebi eserleri arasında en çok şöhret bulanı da (Sohbetü’l-Ebkar), (Nefhatu’l-Ezhar Der Cevab-i Mahzeni’l-Esrar), (Hilyetü’l-Efkar), (Alem-numa) ve (Heft-Han) isimlerindeki parçalardan mürekkeb olan ve (Hamse-i Atai) ismi ile yad olunan eseridir. 1044 (1635) tarihinde Üsküp kazasından [Kadılığından] ayrılarak İstanbul’a gelişini müteakib vefat etmiştir. Şeyh Vefa Türbesi avlusunda babasının yanında medfundur. Mürettep divan ile fıkıhtan bahseden (El-Kavlü’l-Hasenu Fi Cevabi’l-Kavli Limen) isminde eseri de vardır. (Şakayik Zeyli)’nin ibaresi zamanımıza göre biraz külfetli ise de [Şakayik] gibi Osmanlı büyüklerinin hayat hikayelerine dair yegane eserlerdendir. Büyük pirlerden Aziz Mahmud Hüdai Hazretlerine müntesip olduğu Müstakimzade’nin (Ahval-i Melamiye-i Settariyye) ismindeki eserinde yazılı olduğu gibi piri hakkında şakayik Zeyli’ndeki ibareleri de Müstakimzade’yi te’yid etmektedir. Hudai Hazretlerinin Türbesinin kapısı üstündeki Arapça tarih de Atai’nindir.

Beyitlerinden :

Hasma çok hile demisler ukala

Cümleden eslemi terk-i kavga.

Misra’larindan :

Akil, edebsizden edeb öğrenir

Kaynak: Osmanlı Müellifleri, Bursalı Mehmed Tahir Bey, Meral Yayınevi, 3. Cilt.