Arnold J. Toynbee üzerine

Arnold J. Toynbee üzerine: DÜNYA iki kampa ayrılmış, dört yıl süren bir büyük savaştan sonra bir taraf yere serilmişti. Fakat çok geçmeden, öldü sanılan ve mirası paylaşılanlardan biri, başkaldırmış ve kendisini düpedüz soymaya gelenlere kafa tutmuştu. Türkülüsü, kurtuluşu için galip tarafla savaşa tutuşmuştu. Bu, bütün dünya için şaşkınlık uyandıran bir olaydı. Nerede bu tür bir olay olursa oraya gazetecilerin akın etmesi âdettendir. Artık Ankara, İzmir, İstanbul sokaklarında, Sakarya kıyılarında dünyanın dört bucağından gelmiş gazeteciler dolaşıyordu. Bunlar arasında, yıllar sonra adları dünyanın ünlü kişileri sırasına girecek iki genç gazeteci de vardı: Ernest Hemingway ve Arnold J. Toynbee. Birincisi, Amerikalıydı; her Amerikalı gazeteci gibi Avrupa’yı hele Avrupa’nın öbür ucunu hiç tanımıyordu. Olayları yalnız yüzeyden görüyor, kendini bunların heyecanına kaptırıyor; derinine inemiyor, romancılığa ‘heveskârlığından ‘ ateş, kan ve gözyaşı edebiyatı yapıyordu.

1889 yılında Londra ‘da dünyaya gelen Arnold Toynbee de bu tip İngiliz gençlerindendi. Babası da tarihçi olduğu için herkesten çok tarihle doluydu ve konuya daha küçük yaşından itibaren ilgi duymaya başlamıştı. Nitekim tarih öğrenimi yaptı ve bunda o kadar başarılı oldu ki, onu 1919 da Londra Üniversitesine tarih profesörü yaptılar. Bu görevde 1924yılına kadar kaldı ve bu arada -Türk-Yunan Savaşı da dahil- Avrupa’daki ve Yakındoğu’daki birçok önemli olayı yerinde izledi.

Bunları yaparken tarih ve başka uluslar hakkındaki bilgilerinden İngiliz Dışişleri Bakanlığı’nı yararlandırmaktan da geri kalmadı. Bizans uygarlığı uzmanı olarak yetişen Toynbee, daha sonra kendini tarih felsefesine verdi. Özellikle uygarlıkların evrimini incelemeye koyuldu. Eski Yunan uygarlığından hareket ederek yaptığı araştırmalar onu bazı sentezlere ulaştırdı ve sonunda ortaya Uygarlıkların Devri teorisi çıktı. Bu teoriye göre; uygarlıklar da doğarlar, gelişirler ve yıkılırlar. Bunların yerini alanlar da aynı devri yaparak yerlerini başkalarına bırakırlar ve bu böyle sürüp gider.

Toynbee ‘nin başlıca eserleri arasında şunlar bulunmaktadır:

“Tarihsel Yunan Düşüncesi,

Uygarlığı ve Niteliği” (1924),

“Türkiye” (1926),

“Sınav Geçiren Uygarlık” (1948),

“Dünya ve Batı” (1953).

En büyük eseri ise 1934-1961 yılları arasında tamamlamış olduğu 12 ciltlik “Tarihin İncelenmesi “dir. Bunlardan başka gazetelerde, dergilerde yayınlanmış yüzlerce makale, röportaj ve seri röportajı vardır. Bunlar arasında Turancılık Akımı üzerine yayınlanmış çok önemli yazıları da bulunmaktadır.

Toynbee, Türkiye hakkındaki kitabını yazdıktan sonra birkaç kere daha Türkiye’yi ziyaret etmiş, anlattığı değişmelerin son durumlarını gözden geçirmiştir.