Antonello da Messina kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Antonello da Messina kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1430-1479) İtalyan ressam. Flaman sanatının ti­tiz yağlıboya tekniğinden etkilenmiş, Rönesans’ta Kuzey ve Güney resmi­nin sentezini yapmıştır. Sicilya’da Messina’da doğdu. Babası Giovanni d’Antonio bir taşçı ustasıydı. Vasari, Messina’nın kırk dokuz yaşında öldüğünü yazar. Bu bilgiye dayanarak 1430 yılında doğduğu kabul edilir. 15. yy ortalarında Napolili ressam Colantonio’nun yanında çıraklık etti. Bu dönemde Napoli’nin sanatsal iklimi Flaman sana­tının güçlü etkilerini taşıyordu.

1456’da Messina’da kendi atölyesini kurmuş, bir de çırak tutmuştu. Kayıtlardan, on yıl Messina’da yaşadığı, 1465’ten 1473’e değin Roma’da bulunduğu ve Umbria’lı usta Piero della Francesca’nın resimleri­ni bu sırada görüp tanıdığı anlaşılmaktadır. 1473-1474 yıllarını yine Messina’da geçirdi ve en ünlü yapıtların­dan kimilerini bu dönemde verdi. 1475-1476’da Vene­dik’te ünlü S. Cassiano Mihrap Resmi’ni yaptı. Dük Galeazzo Maria Sforza, ölen portre ressamı Zanetto Bugatti’nin yerini alması için Antonello’yu Milano’ya çağırdı. Sanatçı kısa bir süre Milano’da kaldı. Sonra Messina’ya döndü. Ölümüne değin yoğun bir biçim­de çalıştı. 25 Şubat 1479’da öldü.

Antonello’nun resminin kaynakları ve gelişimiy­le ilgili temel sorunlar çeşitli konular çevresinde toplanır. Flaman resminden etkilenmesi, Giovanni Bellini ile ilişkisi nedeniyle Venedik Resim Okulu’ nun gelişimine katkıda bulunması, üslubunun Pietro della Francesca ile benzerlik göstermesi, Antonello’ nun değerlendirilmesinde göz önünde bulundurulan noktalardır.

Antonello’nun kişiliği ve yapıtları önceleri, yağlı­boya resmin italya’da yaygınlaşmasıyla ilgili olarak daha çok teknik ve kuramsal açıdan incelenirdi. Vasari onun adını Flamanlar’a özgü bu teknikle birlikte anar. Antonello’nun en büyük özelliği Rönesans Dönemi’nde Kuzey ve Güney resminin sentezini yapmış olmasıdır. Flaman sanatının titiz tekniğini ve ayrıntı zenginliğini İtalyanların rahat form anlayışıyla bir­leştirmiştir.

Sanatçının Kuzey Avrupa’yı görmediği, arşiv bilgileriyle kesinleşmiştir. Bu nedenle onun özellikle ilk dönem yapıtlarında izlenen güçlü Flaman etkileri­ni açıklamak önemli bir araştırma konusu olmuştur. Sonuçta, Sicilya sanatının bütün özellikleri dikkate alınınca, bu etkilerin yerel kaynaklara dayandığı anlaşılmıştır. Napoli’de Colantonio’nun yanındaki çıraklığı sırasında atölyede Flaman resimlerini gör­müş olmalıdır. Öte yandan ustasının kişiliği de önemli bir etkendir. Colantonio’nun resimleri Bur-gonya, Provans, İspanyol ve Fransız sanatının özel­liklerini yansıtıyordu. Bunlardan Flaman resmine geçiş kolaydır. Antonello’nun bütün bu etkileri en iyi yansıtan resmi Madonna ve Çocuk isa’dır. Öte yandan Antonello, Van Eyck’in doğrudan izleyicisi olan Petrus Christus ile birlikte Milano’da Dük Galeazzo Maria Sforza’nın yanında çalışmıştır. Bu dönemde yaptığı Çarmıha Geriliş’in bir Van Eyck modeli üzerine kurulmuş olmasına karşın, tablodaki bazı öğeler, örneğin mekân anlayışı ve kimi figürler Christus’un resmini çağrıştırır. 1465’ten 1473’e değin geçen süre içinde tarihi bilinen tek resmi, 1470’te yaptığı ve daha anıtsal etkiler taşıyan bir Christus prototipi olan Ecce Homo’dur. Antonello’nun Franco-Flaman geleneğine dayanan bir başka resmi ise Cefalû’da Fondazione Mandralisca’daki Erkek Por­tresidir. Tüm bu resimlerinde, ayrıntı titizliği, çizgilerdeki kesinlik   dikkati çeken özelliklerdir.

Sanatçının, Ecce Homo temasına paralel olarak zengin bir portre dizisi vardır. Mekân içinde silindir ve küre gibi saf biçimlerin bir zaferi olan bu portreler, Antonello’nun, Piero della Francesca’dan çok etkilen­diğini belli eder. Berlin’de Staatliches Museum’daki Erkek Portresi ise geri planda bir manzara içeren tek portredir. Manzara, Piero della Francesca’nın değer­lendirmeye çalıştığı bir öğedir. Giovanni Bellini ve Antonello da Messina da manzara etüdlerine ve doğanın geometrik ritmler içinde sadeleştirilmesine onun aracılığıyla yönelmişlerdir. Antonello kapalı ve katı ritmlerini, değişken olmayan anıtsal formlarla gerçeğe nesnellik kazandırma yeteneğini Piero della Francesca’ya borçludur. Onun resimleri perspektif içinde bir biçim ve renk sentezidir.

Piero della Francesca etkileri taşıyan, perspektif düzenleme içinde yerleştirilmiş yaşam dolu ve güçlü figürler içeren San Gregorio Poliptikonu’ndz Anto­nello, poliptikonların geleneksel simetrik düzenini bozar. Meryem, tam merkezde değildir, hafifçe sola dönmüştür. Oturduğu koltuk ise sağa doğru çekil­miştir. Pano ekseninin perspektifin ekseni ile çakış­maması, merkezdeki ve yan panolardaki figürlerde güçlü bir dönme etkisi yapar. Antonello bu poliptikonda düzenlemesi ve perspektifi kullanış biçimiyle Piero della Francesca’dan ayrılır.

Dresden’de Gemâldegalerie’deki Aziz Sehastiano’da ise artık Flaman resminin etkisi görülmez. Bu resimde yeni bir mekân düzeni araştırması vardır. Perspektif ve nesnelerin yerleştiriliş biçimleri, onları tipik bir Rönesans mekânı içine sokar. Ön planda sağdaki bir sütun, bu kompozisyonda ölçü birimi görevi yüklenir. Solda geride yere uzanmış bir insan figürü bu sütuna karşılık vererek perspektifin ölçeğini oluşturur. Aziz ile onu çevreleyen gündelik yaşam arasındaki karşıtlık çok çarpıcıdır. Aziz Sebastiano’ nun mutlak bir kesinlik içinde adeta mimari bir heybeti vardır.

Antonello da Messina’nın sanatının ilgi çeken bir başka yönü, Venedik resminin gelişimi içinde, Vene­dikli ressamların renkçi üsluplarının oluşmasında yardımcı ve belirleyici bir rol oynamasıdır. Venedik resmi Mantegna’nın katı çizgisel mirasını, heykelsi ciddiyetini Antonello’nun etkisiyle büyük ölçüde aşabilmiş, renk ve atmosfer alanında yeni değerler araştırmaya yönelmiştir. Antonello da Messina’nın resimlerindeki geometrik yapı ve fonların perspektifi, biçimleri çevreleyen çizgileri (kontur) yumuşatan bir ışıkla aydınlanır. Bu ışık, renklerin de birbirleriyle kaynaşmasını sağlar.

Antonello da Messina’nın Venedik resmine etkisi çift yönlü olmuştur. Ona hem kendi renk anlayışıyla yeni bir tad getirmiş, hem de Piero della Francesca’nın deneyimini aktarmıştır.

YAPITLAR (başlıca):

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 7. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983