Ahmed Paşa kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Ahmed Paşa kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: ( ? -1497) Osmanlı Divan şairi. 15. yy’da yetişen Divan şairlerinin en güçlüsüdür. Edirne’de doğdu, Bursa’da öldü. II. Murad’ın kazaskerlerinden Veliyeddin b. İlyas’ın oğludur. Yaşamının çoğunu Bursa’da geçirdiği için Bursalı diye tanınmıştır. Medrese öğrenimi gördükten sonra Bursa Muradiye Medresesi’ne müderris atandı. Kısa bir süre sonra Molla Hüsrev’in yerine Edirne kadısı oldu. II. Mehmed [Fatih] tahta çıkınca (1451), Ahmed Paşa padişahın güvenini kazandı. Kazasker, müsahip ve hoca, sonra da vezir oldu. İstanbul’un kuşatmasında bulundu. Sarayda önemli bir yeri ve çevresi üzerinde etkisi vardı. Hocası Melihî gibi devrin bazı şairlerini hükümdara tanıştırdı. Saray nedimlerinden birine fazla ilgi duyması üzerine vezirlikten alındı, idam edilmek üzere Kapıcılar Odası’nda tutuklandı. “Kul yanılsa ne çıkar şahlar şahmın affı nerede? Tutalım iki elim kandadır peki keremin nerde?” anlamına gelen:
“Kul hata kılsa nola afv-ı şehenşah kanı Tutalım iki elüm kanda imiş kam kerem”
beyitinin de yer aldığı ünlü “kerem” redifli kasidesini padişaha sunarak ölümden kurtuldu.
Günde 30 akçe ile Bursa’da Orhan ve Muradiye Medresesi mütevellilığine atandı. Daha sonra Sultanönü (Eskişehir), Tire, Ankara sancakbeyliklerinde bulundu. Ahmed Paşa, II. Mehmed’in ölümüne değin bütün çabasına karşın saray ve çevresine sokulmadı. II. Bayezid’in tahta çıkmasından (1481) sonra Bursa sancakbeyi oldu. Anadolu Beylerbeyi Sinan Paşa’nın yanında Memlukler ile Osmanlılar arasındaki Ağaçayırı Savaşı’na katıldı (1488). 1497’de Bursa’da öldü.
Ahmed Paşa, 15. yy’ın başlarında yetişen Şeyhî ile bu yy’ın sonunda yetişen Necati arasındaki şairlerin en güçlüsüdür. Divan şiirinin bütün inceliklerini ustaca kullanmıştır. Şiirleri kusursuz ve ahenklidir. Özellikle kasidede devrinin en büyük şairi olarak anılmıştır.
Latifi, Uzun Firdevsî ve özellikle Cafer Çelebi, Ahmed Paşa’yı Iran şairlerinin kullandığı kelime ve terkiplere fazla yer verdiği ve İran şiirinin mazmunlarını aktardığı için eleştirmişlerdir. II. Mehmed’e “kasr”, “lal”, “güneş”, “misk”, “kerem” redifli kasidelerini yazmıştır. II. Bâyezid’e yazdıkları arasında “Cem’e”, “benefşe”, “ab” rediflileri en çok tanınanlar arasındadır.
Bursa sancakbeyi iken, Harirî, Resmî, Mirî, Şehdî gibi şairler onun evinde toplanırlardı. Çağdaşları ona “Rum Sultanü’ş-şuarası” adını takmışlardı. Söylentiye göre, Hüseyin Baykara’nın bir toplantısında Ahmed Paşa’nın bir gazeli okununca, Türkçe bilmeyen Molla Cami gazelin ahengine kapılarak kalkıp sema etmişti. Kendinden önce yetişen Ahmedî, Şeyhî, Niyazi gibi şairlerin şiirlerini okumuş, “kasr” kasidesini Niyazi’ye nazire olarak yazmıştır.
Safî (Cezeri Kasım Paşa), Edirneli Zamanî, Arifi, Hüseyin Çelebi, Ahmed Paşa’nın kasidelerine en güzel nazireleri yazmışlardır.
Ahmed Paşa, kendinden sonra gelenleri etkilemiştir. Necati ve Bâkî’de bile onun etkisi vardır. Bir iki manzumesi dışında, şiirlerinde tasavvuf düşüncesinin izi görülmez.
YAPITLAR:
Ahmed Paşa Divanı, (ö.s), A.N. Tarlan (yay.), 1966.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 2. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983