Ahmed Efendi (Taşköprizade) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi
Ahmed Efendi (Taşköprizade) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1495-1561) Osmanlı bilgin ve tarihçi. Osmanlı düşünce ve bilim hayatına ışık tutan yapıtları vardır. Ebü’l-hayr İsameddin Ahmed Efendi, Kastamonu’nun Taşköprü ilçesine yerleşmiş ve birçok bilim adamı yetiştirmiş ünlü Taşköprizade ailesindendir. Bursa’da doğdu, İstanbul’da öldü. I. Selim’in hocası Muslihiddin Mustafa Efendi’nin oğludur. Kuranı ve Arapça’yı babasından öğrendi. Bir süre İstanbul’da okuduktan sonra Bursa’ya döndü. Öğrenimini amcası Müderris Kıvameddin Kasım’ın yanında sürdürdü. Babasının Amasya’da Hüseyniye Medresesi’ne atanması üzerine medrese öğrenimini orada tamamladı.
İlk görevine 1525’te Dimetoka’daki Oruç Paşa Medresesi’nde müderris olarak başladı. İki yıl sonra, İstanbul Hacı Hasan Medresesi’ne atandı. .Babasının ölümünden sonra Üsküp İshak Paşa Medresesi’ne gitti. Yeniden İstanbul’a döndü. Kalenderhane (1536) ve Atik Mustafa Paşa (1537), medreselerinde ders okuttu. Edirne üç Şerefeli Medresesi’ne atandı. Kısa bir süre sonra istanbul’da Sahn-ı Seman Medresesi müderrisliğine yükseldi, burada beş yıl ders verdi. İkinci kez Edirne’ye gitti. Sultan Bayezid Medresesi’nde müderrislik yaptıktan sonra, 1545’te Bursa kadılığına atandı. Sahn Medresesi’ne döndü vc 1551’de İstanbul kadısı oldu. Üç yıl sonra göz hastalığına tutulup kör oldu ve görevinden ayrıldı.
Halveti tarikatından olan Ahmed Efendi, birçok önemli yapıtını kör olduktan sonra yazdırmıştır. En önemli yapıtı, Miftabü’s-Sa’âde ve Misbahü’s -Siyâde; Arapça yazılmış bir bilimler ansiklopedisidir. Oğlu Kemaleddin Mehmed tarafından Mevzu âtü’l-Ulûm adı altında ve bazı eklerle Türkçe’ye çevrilmiştir. Yapıtın Almanca çevirisi de vardır. Şakâikii’n-Numâ-niye fî Ulemâı’d-Devletı’l-Osmânıye adlı yapıtı, Osman Gazi’den 1558’e değin gelen on padişah zamanında yaşamış bilginlerin ve tarikat şeyhlerinin yaşam öykülerini içerir. Arapça yazdığı bu kitabın Türkçe’ ye çeşitli çevirileri vardır. Ayrıca notlar ve düzeltmelerle Almanca’ya da çevrilmiştir. En önemlisi, Mehmed Mecdi Efendi’nin bazı eklerle genişletip Hadâi-kü’ş-Şakâik ismini verdiği Ahmed Efendi’nin bu ünlü yapıtına birçok zeyiller (ekler) yazılmıştır. Ahmed Efendi, İbn Hallikan’ın Vefeyatül-Ayân ve Şehristanî’nin Tarihü’l-Hükemâ adlı biyografik yapıtlarını kısaltarak Nevadirü’l-Ahbâr fî Menakıbi’l-Ahyâr adlı kitabını meydana getirmiştir. Risale fî İlm-i Adâbü’l-Bahs, kurala uygun olarak karşılıklı konuşma ve tartışmanın (münazara) yöntemlerini anlatan bir yapıttır. Bunlardan başka din, dil, mantık ile ilgili Arapça yazılmış birçok risalesi vardır.
YAPITLAR:
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 2. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983