Nihad Mazlum Çetin, (1924-1991) Arap, Fars ve Türk dili ve edebiyatı âlimi. .
Amasya’nın Gümüşhacıköy kazasında doğdu. Annesi tarafından şair Cevheri’nin torunudur. Babası Mazlum Efendi kültürlü ve münevver bir kişiydi. İlk öğrenimini doğduğu kasabada yaptı. Ortaokulu Niğde’de, liseyi Yozgat’ta bitirdi. Hukuk Fakültesi’nde bir yıl okuduktan sonra öğretmenlik mesleğine ilgisi dolayısıyla Yüksek Muallim Mektebi’ne yazıldı ve İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkoloji Bölümü öğrencisi oldu. Burada okurken aynca Fransız Filolojisi ile Arap-Fars Filolojisi derslerini takip etti. 1948’de fakülteyi bitirince Adana Düziçi Köy Enstitüsü’nde, ardından Kayseri Lisesi nde Türkçe ve edebiyat öğretmenliği, daha sonra Kayseri İmam-Hatip Okulu müdürlüğü görevlerinde bulundu. 1953 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arap-Fars Filolojisi Kürsüsü’nde açılan asistanlık İmtihanını kazanarak üniversiteye intisap etti. 1958’de “Abu Hatim as-Sicistâni ve Kitâb al-Mudakkar wa’l-Muannat’i” adlı teziyle doktor, 1964’te “Abû Muhammad ‘Abdullah al-Abdalakâni ve Kitâb Hamâsat az-Zurafâc min aşcâr al-Muh-datin wa’l-Qudamâ°” adlı çalışmasıyla doçent oldu. 1971’de profesörlüğe yükseldi. 1965-1967 yılları arasında İstanbul Yüksek İslâm Enstitüsü’nde müdürlük yaptı. Üniversiteye intisabından 1986 yılına kadar Millî Eğitim Bakanlığı’nın çıkardığı İslâm Ansiklopedisi ‘nde tahrir heyeti üyesi ve müellif olarak çalıştı. 19S4’ten itibaren Milletlerarası Şark Tetkikleri Cemiyeti kurucuları arasında yer aldı. Bağdat ve Musul’a yaptığı gezide Arap dili ve lehçeleriyle aruza dair verdiği konferanslar üzerine Mecmaul-lugati’l-Arabiyye bi-Mevsıl’in üyesi oldu (1978). 1971 yılından sağlığının bozulması üzerine emekliye ayrıldığı 1990 yılına kadar Şarkiyat Enstitüsü’nün müdürlüğünü yaptı ve VII. sayısına kadar Şarkiyat Mecmuası’nı çıkardı. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisinin ilim heyeti ve müellif kadrosunda da yer alan Nihad M. Çetin, son iki yıl içinde daha da ağırlaşan bir hastalıktan sonra 26 Haziran 1991 “de İstanbul’da vefat etti ve Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.
Nihad M. Çetin dinî ve millî değerlere bağlı. İslâmî prensiplere saygılı, ahlâk ve edep timsali şahsiyetiyle kendisini tanıyan her seviyedeki insanın sevgi ve takdirini kazanmış: geniş ve çok yönlü bilgilerini öğrencilerine ve isteyen herkese cömertçe sunan, ayrıca faziletli ya-şayışıyla örnek bir kişilik sergileyen bir eğitimci ve hoca olarak ülkenin ilim. eğitim öğretim, yönetim vb. kadrolarına pek çok değerli eleman yetiştirmiştir.
Nihad M. Çetin’in son derece ciddi, titiz, sabırlı, prensipli ve metotlu ilmî çalışma tarzı araştırmacılar için örnek teşkil etmiştir. Eserlerini hazırlarken ele aldığı konular hakkında uzun inceleme ve araştırmalardan sonra ulaştığı özlü ve orijinal hükümler onun ilmî dirayet ve kabiliyetini, çalışmalarındaki ciddiyeti ve ilme verdiği değeri gösteren delillerdir. İlmî dirayeti ve ifade disiplini dünya ilim alemince de kabul edilmiş ve takdir toplamıştır. Bilhassa Arap ülkelerinde klasik Arapça yerine “lehçeler Arapçası”nın ikame edilmesi fikrini savunan akımları Arap dil, kültür ve tarih bütünlüğünü İhlâl etmesi yanında İslâm ülkelerinin “din dili’ni de bozacak teşebbüsler olarak niteleyip tenkit etmesi, ayrıca Arap dili ve edebiyatı sahasındaki daha başka isabetli görüşleri ve değerlendirmeleri Arap ilim âlemi tarafından da takdirle karşılanmış ve bunun bir sonucu olarak Mec-mau’l-tugati’l-Arabiyye’ye Türk üye olarak seçilmiştir.
Türk-İslâm kültürüne hakkıyla vâkıf olan Nihad M. Çetin, özel hayatı ve şahsiyetiyle de bu kültürün mensubu olduğunu ortaya koymuş ve ondan ilham alıp eserler vermiştir. Fuzûlî’nin Leylâ vü Mecnûn’unu ve Şeyh Galib’in Hüsn ü Aşk’m Örnek alarak aruz vezniyle yazdığı mesnevisinde, “Sen gelirken gidişin hüznü düşer hatırıma / Dil-i sûzân-ı firakım yeniden nâra düşer” beytiyle Şeyh Galib’inkine benzer bir platonik aşkı kıvrak ve içli bir şekilde dile getirmiş, böylece günümüzde de bu kültürle yoğrulan bir kişinin istendiğinde başarılı bir sanat eseri meydana getirebileceğini ispat etmek istemiştir. Buna rağmen kendisi, şiir yazmaya niçin devam etmediği sorulduğunda. “Divan edebiyatında Şeyh Galibe, hece de ise Seyrânî’ye ulaşamayacağımı anladığım İçin” diyerek edebiyatımızın bu büyük ustalarına olan hayranlığını ifade etmiştir. Bu cevap biraz da onun, bazan aşırılık olarak değerlendirilebilecek ihtiyat ve titizliğinin bir ifadesi sayılabilir. Daha lise yıllarında aruz-
Nihad M. Cetin’in Fuzûli’nin Leylâ vû Mecnûn, Şeyh Galib’in Hüsn ü Aşk mesnevilerine nazire olarak kenöi elva-zısıyla yazdığı varım kalmış sürila şiir yazan Nihad M. Cetin’in güftesi de kendisine ait nihâvend bir beste denemesi vardır. Herhangi bir hocadan hüsn-i hat meşketmemişse de özel çalışmalarıyla bu alanda da kendisini yetiştirmiştir. Ancak bu sahanın kendi ihtisas alanını daha çok ilgilendiren ilmî ve tarihî yönüyle uğraşarak orijinal sayılan çok önemli tesbit ve değerlendirmelerde bulunmuştur. Bütün bu çalışmalarını, hastalığının başladığı sıralarda Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi “Arap [yazı]” maddesinde özetlemiş olup bu bilgiler söz konusu maddedeki yoğunluğu ile başka hiçbir yerde mevcut değildir. Hat konusuna hâkimiyeti, kendisinin ayrıca dünyada yazmalar hakkında en iyi ve doğru bilgilere sahip mütehassıslardan biri olmasından ileri gelir. Nihad M. Çetin yıllarca süren çalışmaları sayesinde yazma eserlerde kullanılan çeşitli rumuzların birçoğunu çözmüştür. Ayrıca İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi1-nin çıkarmış olduğu Fennü’1-hat adlı kitapta yayımlanan bir makalesinde Arap yazısının teşekkülünü, Osmanlılar’a kadar hangi dönemlerde kimlerin elinde geliştiğini ilmî bir şekilde ortaya koymuştur. Bu kitabın Arapça baskısının bir nüshası, İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi’nin 10. yılı münasebetiyle düzenlenen törende kendisine takdim edildiğinde, rahatsızlığından ötürü bir öğrencisine yazdırıp okuttuğu kısa teşekkür konuşmasında yer alan kendi ifadesine göre “hayatı boyunca İslâm kültür ve sanatlarıyla meşgul olmuştur”. Ayrıca Arap, Fars ve Türk kültürlerinin bir mecmuu olarak kabul ettiği İslâm kültürünü en iyi ve en doğru şekilde anlayıp onunla içli dışlı olmanın hazzını tatmaya ve tattırmaya çalışmıştır.
Eserleri
1- Tercümeleriyle Namaz Sûreleri ve Duaları.
2- Arapça Dilbilgisi.
3- Farsça Manzum Yazmalar Katalogu Ahmet Ateş’in vefatı üzerine yarım kalan notlarının tamamlanması suretiyle hazırlanmıştır.
4- Eski Arap Şiiri.
5- Arapça Metinler.
6- Fennü’l-hat. İslâm Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi yayınlarından olan bu eserin mukaddimesinin ilk kısmı kendisine ait olup hat sanatının doğuşundan Osmanlı mektebine kadarki dönemi ihtiva etmektedir. Osmanlı dönemi Uğur Derman tarafından yazılan bu Arapça eserin Türkçesi daha sonra Hat Sanatı adıyla yayımlanmıştır.
Nihad M. Cetin’in, Millî Eğitim Bakanlığı’nın çıkardığı İslâm Ansiklopedisi’nöe on dördü ikmal veya tâdil suretiyle olmak üzere elti üç maddesi neşredilmiş olup bunlardan “Müberred”. “Sîbeveyhi”, “Şiir”, “Tarafa b. al-‘Abîd”, Tercî1″ ve “Zü-heyr b. Abî Sülmâ” zikredilmesi gereken orijinal çalışmalardır. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi’nöe de en Önemlileri “Ahbâr”, “Aklâm-ı Sitte”, “Arap (Arap yazısı, dili ve edebiyatı)” ve “Aruz” olan on bir maddesi yayımlanmıştır. Aynca İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi |3-4, 1952], s. 103-108), İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türkiyat Mecmuası (XIV (1965), s. 217-230), Oriens (XX1-XXI1, s. 14-15), Şarkiyat Mecmuası (Vll, s. 1-24) ve el-Câmica adlı dergilerle Tarih Boyunca Paleografya ve Diplomatik Semineri, Dirâsât fi’1-edeb ve’t-târîhi’t-Türkî ve’î-Mışrî ve Prof. Dr. Bekir Kütükoğlu’na Armağan adlı eserlerde makaleleri neşredilmiştir.
Diyanet İslam Ansiklopedisi