Molla Fenari kimdir? Hayatı ve eserleri: Tam adı Şemsuddin Muhammed b. Hamze el-Fenarî (ö. 834/1431) Bursa’nın Yenişehir ilçesi civarındaki Fenar köyündendir. İlk tahsilini İznik Medresesi müderrislerinden Alauddin Esved’den yaptıktan sonra Cemaluddin Aksarayî (ö.800/1397)’den okumaya devam etti. Daha sonra Mısır’a giderek Ekmelüddin el-Babertî (ö.786/1384)’den ders okudu. Mısır’da tahsilini tamamladıktan sonra Bursa’ya döndü ve buranın kadılığına atandı. Şakaik müellifinin verdiği bilgiye göre, bir süre sonra Manastır Medresesi’nin müderrisliğini de deruhte etti ve bu iki görevle birlikte Bursa Müftülüğü görevini de yürüttü.
Fenari, döneminin en büyük alimlerindendir. Nitekim İmam Suyutî (ö.911/1505)’nin hocası olan Allame el-Kâfiyeci (ö.879/1474), onu çok överdi. İbn Hacer el-Askalânî (ö.852/1449) ise, Fenari’nin Arap dili ilimlerinde, özellikle de maani ve beyan dallarında otorite olduğunu söyler. Güçlü bir nazım melekesine sahip olup her biri bir ilim dalını içeren 20 adet Arapça manzumesinden söz edilir. Ayrıca Taşköprüzâde (ö.968/1561), İbn Ğânim el-Kudsî’ye yazdığı manzum bir Arapça methiyesine yer vermektedir.
Eserleri
Fenari’nin, tefsir, fıkıh, akaid, mantık, tasavvuf ve akli ilimlere dair yüzü aşkın eserinin yanı sıra, Arap dili ile ilgili bazı eserlerinden de söz edilmektedir ki, başlıcaları şunlardır:
1. Esâsu’t-Tasrîf
Sarf ilmine dair müstakil ve muhtasar bir eser olup muhtevası itibariyle; bir mukaddime, birkaç bab ve bir hatimeden oluşmaktadır. Eser, oğlu Muhammedşah Fenari tarafından şerh edilmiştir. Metnin müstakil nüshasının kaydına rastlanmamakla birlikte şerhin Süleymaniye Ktp. Laleli Böl. Nr. 3072’de kayıtlı bir nüshası bulunmaktadır.
2. Nahve dair müstakil bir eser
Bu eseri de, oğlu Muhammedşah tarafından şerh edilmiş, ancak kaydına rastlanmamıştır.
3. Haşiye alâ Şerhi’t-Teftâzanî li’l-Miftâh
Belâgata dair olan bu eser, Sa’deddin Teftâzanî’nin Sekkâkî’ye ait Miftâhu’l-Ulûm adlı ünlü esere yazdığı şerhin haşiyesidir. Eser, Süleymaniye Ktp. Laleli Böl. Nr. 2850’de kayıtlıdır.
4. Haşiye ‘alâ Şerhi’s-Seyyid ‘ale’l-Miftâh
Bu eser de belâgata dair olup Seyyid Şerif’in Sekkâkî’ye ait adı geçen esere yazdığı şerhin haşiyesidir. Birer nüshası, Süleymaniye Ktp. Laleli Böl. Nr. 2845 ve 2850’de kayıtlı bulunmaktadır.
5. Haşiye ala’d-Dav’
Eser, Muhammed b. Muhammed el-İsferâî’nin ad-Dav’ adlı eseri üzerine kaleme alınan bir haşiyedir.
Kaynak: Mehmet yalar, XV. Yüzyıl bursa alimleri ve arap diline katkıları, uludağ üniversitesi ilahiyat fakültesi cilt: 11, sayı:2, 2002 ss. 97-116