Mehmet Saffet (Engin) kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1900) 1928-1933 yıllarında Gazi Eğitim Enstitüsünde Sosyoloji ve Felsefe öğretmenliği yapmıştır. Öğrenimini Amerika’da Kolombia Üniversitesi’nde yapmış ve Prof. J. Dewey’in öğrencisi olmuştur. 1939’da “Kemalizm İnkılâbının Prensipleri” adlı üç ciltlik bir eseri yayımlanmıştır. 1933-1935 arası Talim ve Terbiye Kurulu üyeliği yapmıştır. Öğrencilerinden H. Hüsnü Cırıtlı’nın bildirdiğine göre, kendisi, aslen Kıbrıslıdır. Öğrencilerine karşı anlayışlı, hattâ saygılı idi. Öğrencileri ile tartışır, onları dinlerdi. Buradan, Cumhuriyet döneminde “Köyün eğitim yoluyla kalkındırılması” hareketinin, düşünce düzeyinde, Gazi Eğitim Enstitüsü Pedagoji bölümünde başladığına hükmedebiliriz. Aynı dönemde bu konuda yazı yazan Dr. H. Fikret Kanad ve İ. Hakkı Tonguç da aynı okulda ve aynı bölümde görev yapıyorlardı. Millî Eğitim Bakanı Dr. Reşit Galip zamanında (7-28 Haziran 1933 tarihleri arasında) Bakanlıkta yetkili kişilerin katıldığı bir “Köy İşleri Komisyonu” kuruldu. Bu komisyon, çalışmaları sonunda, Bakanlık’a dikkate değer bir rapor verdi. Bu raporda özellikle köye öğretmen yetiştirme ve bu yoldan köyü kalkındırma konusu üzerinde duruldu. Ülkücü kişilerin katıldığı anlaşılan bu komisyonda işin esasına nüfuz eden yukarıdaki görüşün benimsendiği görülüyor. Muhtemelen bu komisyonda o tarihte Talim ve Terbiye Kurulu üyesi bulunan M. Saffet Engin de bulunmuştur.
Komisyon, çalışmalarını sürdürürken Bakan Dr. Reşit Galip Bey, bu konuda gazetecilere bir beyanatta bulunmuştur. (Hakimiyet-i Milliye, 19.6.1933) Rapora egemen olan sosyolojik anlatım da bunu gösteriyor.
Köy İşleri Komisyonu’nun raporu, köy eğitimi sorununun en temelli belgesi niteliğindedir. Eğitim tarihimizde o güne kadar ileri sürülmüş olan düşünler, bu belgede âdeta somutlaşmıştır. Raporun tamamı yayımlanmamıştır. İ. Hakkı Tonguç, “Eğitim Yoluyla Canlandırılacak Köy” adlı kitabında raporun bir kısmına yer vermiştir. Şevket Süreyya Aydemir,
1968 yılında yayımlanan “İkinci Adam” adlı eserinin ikinci cildinin 384. sayfasında bu raporun hazırlığı ile ilgili ayrıntılı bilgi vermiştir. Onun yazdığına göre, komisyonun başkanlığını o tarihte Millî Eğitim Bakanı bulunan Dr. Reşit Galip’in bizzat kendisi yapmıştır, komisyonda siyasi parti temsilcileri, eğitimciler, ekonomistler vardı. Siyasi parti temsilcisi olarak, vaktiyle İstiklâl Mahkemesi savcılığı yapmış olan Denizli Millet Vekili Necip Ali Küçüka ile Balıkesir Milletvekili Hayrettin Bey vardı. Talim ve Terbiye Kurulundan tarım okulu mezunu olan Tevfık Göymen bulunuyordu. Ekonomist olarak da İsmail Hüsrev Tökin ile Şevket Süreyya Aydemir. Yine.
Ş.S.Aydemir’in yazdığına göre, komisyonun raportörlüğünü kendisi yapmıştır. Toplantılara zaman zaman tarihçi Âfet Hanım (İnan) da katılmıştır.
M. Saffet Engin’in yukarda söz konusu edilen yazısını bu rapor üzerine yazıp Ülkü dergisinin Temmuz. 1933 sayısında yayımladığı anlaşılıyor. Yine Ş. S. Aydemir’in yazdığına göre, Dr. Reşit Galip Bey, raporun yazılması tamamlanınca, onu âdeta kaybetmekten korkarcasına, görünür bir heyecan içinde doğruca Atatürk’e götürmüştür.
Bu katkılar, az da olsa, daha sonraları diğer eğitim kumrularında da uygulanır hale gelmiştir.
Bunlardan ayrı olarak, köy enstitülerinin halka yaklaşımı, o yıllarda, diğer okul ve kuruluşlara da örnek olmuş, hatta üniversitelilerin, Halkevleri yoluyla, köylü ile temas kurmaları sağlanmıştır.
Yine, ayrıca, bu hareket, 1942’de “İlköğretim Seferberliğine dönüştü. Devlet Başkanı İnönü başta olmak üzere, valiler, kaymakamlar, bucak müdürleri ve muhtarlar bu işte görev aldılar.
Kapatılmalarının üzerinden 40 yıl gibi bir zaman geçtiği halde, hakkında süreli yayınlarda pek çok yazılar çıkmaktadır. 1993’te Dikili Belediyesi, açtığı bir yarışma sonunda kazanan beş eseri yayamlamıştır. [Bu konuda daha fazla bilgi için bakılabilir: Binbaşıoğlu, Cavit. Çağdaş Eğitim ve Köy Enstitüleri (Tarihsel Bir Çerçeve), İzmir: Etki Ofset, 1993. Dikili Belediyesi Yayınları.]
Kaynak: Öğretmen Yetiştirme Açısından Türkiye’de Eğitim Bilimleri Tarihi Üzerine Bir Araştırma, Cavit BİNBAŞIOĞLU, Milli Eğitim Basımevi, 1995