İsmail b. Abdi’r-Rahmân b. Ahmed en-Nîsâbûrî, büyük bir üstazdır. (373) târihinde Nîsâbur’da doğmuş, (449) senesinde yine Nîsâbur’da vefat etmiştir.
Üstazları:
Ebû Osman, Nîsâbur’da Ebü’l-Abbâs Tâbûtî ile Ebû Saîd es-Simsar’dan, Herat’ta Ebû Bekr el-Furât’tan ve Ebû Meâz Şâhit’ten, Şam’da, Hicaz’da bâzı zevattan hadis dinlemiş, Mearratü’n-Nu’mân’da Ebü’1-Alâ Ahmed ;b. Süleyman’a mülâki olmuştur. Kendisi de Nîsâbur’da, Horasan’da, Gazne’de, Hindistan’da, Cürcan’da, Âmil ile Taberistan’da, Şam’da, Beytü’l-Makdis’te, Hicaz’da hadîs rivayet etmiştir. Kendisinden de, Ebû Bekr el-Beyhakî, Ebû Abdi’llâh el-Kaari’, Ebû Salih el-Müezzin gibi zatlar hadîs rivayet etmişlerdir.[359]
Mevki-i İlmisi:
Ebû Osman, asrının büyük bir âlimi idi. Müfessir, muhaddis, vaiz, hatîp. şâir bir zât idi. Yetmiş sene kadar va’z ve nasihatle halkı irşada çalışmıştır. Bâzan bir âyetin tefsirine aylarca devam ederdi. Horasan’da “Şeyhül-îlim” unvanını almıştı. “Seyfü’s-Sünne” diye de yâd olunurdu. İlim ve zekâsiyle, zühd ü tâkvâsiyle mesel darbolunurdu. Tasnîfâtının kesretiyle de meşhurdur. Ezcümle “Akîdetü’s-Selef” unvanlı bir eseri de vardır.
Eş’ârından bir parça :[360]
Me’hazler: Tabakatü’s-Sübkî, Mu’cemü’l-Üdebâ.[361]
KAYNAK: Ömer Nasuhi Bilmen, Büyük Tefsir Tarihi (Tabakatü’l-Müfessirin), Bilmen Yayınevi