DAVRANIŞ BİLİMLERİ

Davranış Bilimleri;
aslında bir tek bilim dalı değil, bilimler grubundan meydana gelen, kişi veya
grubun davranışlarının sebep ve sonuçla­rını ve onları bu davranışa yönelten
faktörleri İnceleyen bir disiplindir. Temel olarak psikolo­ji, sosyoloji ve
antropolojinin İnsan ve grup davranışıyla ilgili ortak yönleri, Davranış bi­limlerinin
çalışma alanım oluşturur. Bunlann dışında tarih, İktisat, hukuk ve biyoloji
gibi bi­lim dallan da Davranış Bilimlerine katkıda bu­lunmaktadır.

Davranış Bilimleri
İçinde yer alan bilim dal­lan, İçice geçmiş daireler şeklinde düşünülür­se,
psikoloji en içerde ve merkeze en yakın alanda yer alır ve en önemli bir
disiplinini oluşturur. Psikoloji, insanların iç ve dış etkiler karşısında
gösterdikleri tepkileri ve sebepleri­ni inceleyen bir bilim dalıdır. İnsanların
kişilik yapısı üzerinde durarak, kişilerin düşünce ve duygularının çevre etkisi
altında nasıl ve niçin değiştiğini araştırır ve kişilerin davranışları
arasındaki benzerlik ve farklılıkların sebepleri­ni İnceler. Kasaca psikoloji
daha çok tek bir in­sanın şuurlu bir şekilde çevresiyle ilişkilerde bulunmasını
ve bunlarla ilgili psişik süreçleri kapsar. Psikolojinin inceleme alanı
içindeki kabiliyet analizleri, kişilik analizleri, öğren­me, algılama, güdüleme
ve tutumların oluşma­sı gibi konular davranış bilimlerinin önemli konuları
arasındadır.

Davranış bilimlerini
oluşturan temel disiplin­lerden biride sosyolojidir. Sosyoloji, küçük ve­ya
büyük grupların oluşmasını, organizasyonu­nu ve toplumsal değişme gibi konuları
inceler. Başka bir İfadeyle sosyoloji tek tek insanların davranışlarını değil,
onların amaçlı olarak meydana getirdikleri insan topluluklarını ve bunların
davranış süreçlerini araştırır. Bu top­luluklar, aileden devlete kadar resmi
veya gay­rı resmi bütün grupları kapsar. Sosyal ilişkileri sosyal değişme ve
davranış süreçlerini analiz ederken bunların sonuçlarıyla ilgili olarak tah­minler
yapar ve sosyal organizasyon ya da gruplar arasındaki farklılıkları ortaya
koyar. Sosyolojinin genel konusu içindeki liderlik, kişjlerarası İlişkiler, rol
ve statü, moral, yenilik ve değişme, güç ve otorite, grup davranışı ve
sosyometri gibi konular davranış bitiminin kapsamına girmektedir. Ayrıca bu
alanda sa­nayi sosyolojisi önemli bir alt disiplin olarak ortaya çıkmış
bulunmaktadır.

Sosyoloji ile
psikolojinin arakesitinde ayrı bir bilim dalı olarak sosyal psikoloji bulunur.
Sosyal psikoloji bir grubun veya kişinin davra­nışlarını değil, herhangi bîr
grubun üyesi ola­rak bir insanın davranışını inceler. İnsan bir sosyal
varlıktır ve genellikle bir veya bir çok sosyal grubun üyesidir. Sosyal
psikolojinin odak noktasını insanın, üyesi bulunduğu sos­yal grup içindeki
davranışları oluşturur. Bura­da temel konular; grup üyeliği, grup normları,
gruptaki değişikliklerin üyeler üzerindeki etki­leri, yönelim tarzı, grup
süreçleri, inanç ve de­ğerler, resmi veya gayrı resmi gruplardır.

Sosyal Antropoloji,
toplumları tüm kuruluş­larıyla birlikte ele alır. Toplum içindeki çeşitli
kültürlerin kişi, grup ve organizasyonların et­kileşiminde oynadığı rolü
araştırır ve bu sos­yal yapı içinde her toplumun kendine has dav­ranışlarını,
alışkanlık, örf ve adetlerini ince­ler. Statü sembolleri, etnik gruplar, kültür
di­namikleri gibi konular üzerinde yoğunlaşan sosyal Antropoloji, bir toplumda
bulunan bü­tün önemli birimlerin birbirleriyle olan ilişkisi­ni ve bu
İlişkilerin ağ halinde yayılarak, “lop-lum” olarak kabul edilen
düzeni meydana geti­rişini ele alır.

Davranış bilimlerini
etkileyen diğer bilim dalları ise hukuk, iktisat, siyasal bilimler, ta­rih,
biyoloji ve demografidir. Hukuk, insan davranışlarını formel olarak düzenleyen
ve iyi­yi, kötü ve yanlış davranışlardan ayırdcden bir kanunlar düzenidir.
Bürokrasi, yönetim ve or­ganizasyon teorileri gibi konuları inceleyen si­yasal
bilimlerin de insan davranışları üzerinde etkili olacağı açıktır. Tarih,
geçmişte meydana gelen olayları ve bunlarla ilgili gelişmelerin se­beplerini
açıklamakta, gelecekteki kişi, grup ve toplumların davranışları için dersler
çıkar­maya yardımcı olmaktadır. İktisat özellikle bü­yüme teorileri, karar
teorisi gibi konularla, kıt kaynaklarla İnsan ihtiyaçlarını karşılamaya ça-

lışan İnsanın tercih
ve davranışlarını inceleme­si ve bununla ilgili ilkeleri koyması yönüyle davranış
bilimini etkilemekledir. Biyoloji ise insanların zeka oluşumu ve fiziki
yapılarının insan davranışları üzerindeki etkilerini belirle­yen çalışmalar
yapmaktadır.

(SBA) Bk.
Oıganizasyonel Psikoloji