Ziya Gökalp’in Eğitim Sosyolojisi

Ziya Gökalp’e göre, ilkel toplumlardaki eğitim millî olmakla birlikte kısmi; bugünün

eğitimi aşırı ölçüde uluslararasıdır. Okullarda millî kültür değil, uluslararası

uygarlık verilmektedir. Türkiye’nin bir yanda kozmopolit, diğer yanda mektep ve

medreseye dayalı eğitim sistemi, bireylerin ahlak ve özlerini bozmaktadır. Türkiye’de

üç tip okul bulunmaktadır: Batı tipi okullar, medreseler ve yabancı okullar.

Oysa tek bir eğitim sistemi olmalıdır. Uluslar arası uygarlık karşısında ulusal kültürün

güçlendirilmesi gereklidir. Bunun için sosyolojinin yardımı ile millî kültür keşfedilmeli,

millî eğitim dönemine geçilmelidir (Gökalp, 1981: 29-37).

Bir toplumun vicdanında yaşayan değer yargılarının toplamı, o toplumun kültürünü

oluşturur. Eğitim ise mevcut kültürün o toplum üyelerinin davranışlarına

kadar nüfuz ettirilmesidir. Bir toplum bireylerine dilini, ahlakını, sanatını, tekniğini,

bilimini aktaramadığı takdirde yaşayamaz. Toplumun bireyler üzerindeki sosyalleşme

işlevine eğitim denir ve bu görev eğitim aracılığı ile yerine getirilir (Kaçmazoğlu, 2003: 115-116).

Yeni bir toplum oluşturulurken eğitime de büyük görevler düşmektedir. Nasıl

bir toplum oluşturulacaksa ona uygun bireylerin yetiştirilmesi gereklidir. Önceki

dönemin ümmetçi bireyleri yerine yeni dönemde milliyetçi ve Batılı fikirlerle donatı

lmış bireylere ihtiyaç vardır.

Ziya Gökalp’e göre eğitim, bir toplumda yetişmiş neslin henüz yetişmekte olan nesile fikirlerini ve hislerini vermesidir (Gökalp, 1992: 321). Milliyetçi bir eğitim anlayışını esas alan Gökalp, bireyin kültüre uyumunun eğitim, teknolojiye uyumunun ise öğretimle olduğunu belirtir. Bu bağlamda kültür millî, teknoloji uluslararasıdır (Gökalp, 1981: 29).

Ziya Gökalp, eğitimle ilgili görüşlerini daha çok Batı’ya karşı olduğu 1910’lu yıllarda

kaleme aldığı için, Batı’ya yönelik sert eleştirileri içermektedir. Kültür ve uygarlı

k ayrımına dayalı görüşlerin etkisiyle, ulusal eğitim anlayışına önem veren Gökalp,

uluslararası eğitimi teknik içerikli, kültürel içerikli eğitimi de ulusal çerçevede

ele almaktadır. Gökalp’in temel amacı, ulusal bir içeriğe sahip eğitim politikaları

üretmektir (Kaçmazoğlu, 2003: 117).

،