Tarihi Şahsiyetler

Zemahşeri, Kimdir, Nedir, Ne Demektir, Eserleri, Kısaca, Özet

Zemahşerî (1074 – 1144) Müfessir, İslam âlimi.

Ebu’l-Kâsım, Mahmud b. Ömer b. Muhammed ez-Zemahşerî, Harezm ülkesinin Zemahşer köyünde doğmuş, bilâhere birçok seyahatler yapıp defalarca Bağdad’a gitmiştir. Bir süre Mekke’de ikâmetinden doiayı kendisine Cârullâh lâkabı verilmiştir. Arap kabileleri arasında da dolaşmış ve Arab dilini “Ey Arablar, gelin, atalarınızın dilini benden öğrenin” diyebilecek derecede iyi öğrenmiştir. Sonra tekrar Harezm’e dönmiiş ve Cürcân’da vefat ederek orada defnedilmiştir.

Bağdad’da iken Ali b. Muzaffer en-Neysâburî, Ebu’n-Nasr el-İsbahânî ve Ebu Mansur el-Cevâliki gibi âlimlerden ders okumuştur.

Dirayet tefsirlerinin anası sayılan el-Keşşâf adlı tefsirini üç sene gibi kısa bir sürede yazmış ve bu eseri kendinden sonraki dirayet tefsirlerine kaynak olmuştur. Ancak tefsirinde şâz kırâatlara fazlaca yer vermiş olması ve Mu’tezile mezhebi görüşleri doğrultusunda te’villerde bulunması tenkidlere sebeb olmuştur. Kendinden sonraki müfessirlerce bu eserindeki mu’tezilî görüşler tesbit edilerek hâş iyelerinde bunlara işaret edilmiştir. Bu yönüyle Keşşaf, üzerinde en fazla hâşiye yazılan tefsir olarak gösterilir (bk. Keşşâf).

Tefsirinden başka Arab dili gramerine dair yazmış olduğu el-Mufassal adlı eseri de çok meşhurdur. Hadis sahasında telif ettiği el-Fâik fi Gâribi’l-Hadis’i de çok faydalı bir eserdir.

Mu’tezile mezhebini savunmasına rağmen amelde Hanefî mezhebine mensup olan Zemahşerî Türk asıllı müfessirler ve özellikle Kur’ân’ı dirayet metoduyla tefsir eden âlimler arasında mutena bir mevkiye sahiptir.