Zaharya Efendi Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

ZAHARYA (17.yy-18.yy)

Osmanlı, besteci. Türk müziğinde Klasik üslubun en önemli temsilcile-rindendir.

İstanbul’da doğdu, aynı kentte öldü. Yaşamıyla ilgili bilgiler azdır. Çoğu söylentilerden kaynaklanır. Eski güfte derlemelerinde “Kürkçü Zaharya” diye de anıldığından, kürk ticaretiyle uğraştığı sanılmaktadır. İyi bir tamburi olduğu söylenir. III.Ahmed ile I. Mahmud’a hanendelik etmiştir. Fener’deki Rum Ortodoks Patrikhanesi’nde de okuyucuydu. Bazı yapıtlarının Mîr Cemil adına yazılı olmasına bakılarak, yaşamının son yıllarında Müslüman olup Cemil adını aldığı sanılmaktadır.

18.yy’da olgunluk dönemini yaşayan Osmanlı-Türk üslubunun öncü bestecilerinden biri olan Zahar-ya’nın müzik tarihindeki yeri çağdaşı Itrî’yle birlikte düşünülür. Kendisinden sonraki belli başlı usta besteciler üstünde geniş bir etkisi olmuştur. Yapıtları Klasik üslubun örnek ürünlerindendir. Müzik işçiliğinin de en ince örnekleri arasında yer alan bu ürünler, ezgi ve geçki (modülasyon) çeşitliliğiyle şaşırtıcı, karmaşık bir yol izlerler. Zaharya’nın başkalarınınkinden ayırt edilebilen, özel bir üslubu vardır. Müziğinde başka hiçbir bestecide rastlanamayacak ölçüde ağır, koyu bir mistik anlatım görülür. Bu yönü, daha çok Rum kilise müziğinin etkileriyle açıklanmıştır. Bunun yanı sıra, tasavvuf müziğinden de etkilendiği söylenebilir.

Yüze yakın yapıt vermişse de, günümüze ulaşabilenleri on beş dolayındadır. Ama bunlar onun müzik tarihinde bugünkü önemli yerini almasına yetmiştir. Çoğu ağır çember usulüyle bestelenen bu parçaların hepsi de büyük formlardadır. Okunması güçlü icracılar gerektirir. Azınlıklardan yetişen bestecilerin en değerlisi kabul edilen Zaharya’nın kilise müziğine ait ilahiler bestelediği de söylenir.

•    YAPITLAR (başlıca): Hicazhumâyûn Ağır Çember Beste; Hüseyni Ağır Semai; Segâh Ağır Çember Beste; Rast Ağır Çember Beste; Sabâ Devr-i Kebir Beste.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi