33Sosyoloji Sözlüğü

YÖNTEM

 

YÖNTEM

 

Yöntem, genel olarak belirlenmiş bir he­defe doğru
yürüme faaliyetini ve bu yolun kendisi anlamına gelir. Bilimsel yöntem ise
doğaya, topluma, bireye ilişkin doğru tasvir etme ve açıklamalarda bulunma
hedefine ulaşabilmek için bilim adamının yürüdüğü yol ve harcadığı çaba;
yürüyeceği yolu ve bu yolda yürürken harcayacağı her türlü çabayı önceden
belirleyen kurallar manzume­sidir.

Bilimsel yöntem bir yanı ile zihinsel, bir yanı ile
pratik bir süreçtir. Zihinsel süreç ol­ması bilimsel yöntemin mantık diye adlan­dırılan
aklın işleyiş kuralları ile tümevarım, tümdengelim, hipotetik – dedüktif,
anoloji gibi akıl yürütme biçimleriyle ilgisinden kaynaklanır. Aklın işleyiş
kuralları ve akıl yürütme biçimleri bilimsel yöntemin iske­letini oluştururlar.
Bilimsel yöntemin pratik yanı ise, araştırma kuralları manzumesi ol­masından
kaynaklanır. Bilimsel yöntemin zihinsel ve pratik yönleri birbirini tamam­lar.
Sözgelimi zihinsel düzlemde gözlem -sınıflama – hipotez – sınama sırasında tüme­varım
akıl yürütmeyi benimseyen bir araş­tırmacı, pratik düzlemde de araştırmasını bu
sırayla gerçekleştirmek durumundadır. Bu tarz çalışmaya Alansal Yaklaşım adı ve­rilmektedir.
Hipotetik – dedüktif akıl yürüt­meyi benimseyen bir araştırmacı ise hipo­tez –
gözlem – sınama dtizenini izleyecektir. Bu tarz çalışma Klasik Yaklaşım olarak
ad­landırılır.

Klasik yaklaşım kavramsal düzlemden deneysel düzleme
ilerlerken, alansal yakla­şım, sadece deneysel verinin analizinden kaynaklanan
kavramları kullandığı için deneysel düzlemde başlar ve biter. Ne var ki,
alansal yaklaşım İle elde edilen hipotezler genelleştirilebilmek için klasik
yaklaşıma ihtiyaç duyarlar ve onunla desteklenmesi gerekir.

Yöntem eksik – tam, doğru – yanlış yargı­sı alabilen,
kendine kural konulabilen, nasıl olması ya da olmaması gerektiği söylenebi-len
bir alandır. Yöntem, bilim etkinliğinin eksiksiz bir biçimde
gerçekleştirilebilmesi­ni sağlar. Bilim gerçeğin doğru olarak söy­lenmesini
gerektirir. Doğruluk ise bilim ta­rafından konu edilmiş obje ile obje üzerine
bilim adamı tarafından söylenen sözlerin çakışması demektir. Bu çakışmanın
gerçek­leşmesini sağlayan ise yöntemdir. Yönte­min teknik, aklın işleyiş
kuralları, akıl yü­rütme biçimleri, teori, yaklaşım gibi kav­ramlarla
karıştırılmaması gerekir.

Amerikan sosyoloji geleneğinde yön­tem, veri toplamada
kullanılan araştırma teknikleri veya araçları olarak tanımlanır. Metodoloji
ise, araştırma için bir rasyonel olarak hizmet eden varsayım ve değerler ile,
araştırmacının veriyi yorumlamak ve sonuçlara ulaşmak için kullandığı standart
ve ölçütleri ihtiva eden araştırma süreci fel­sefesi olarak tanımlanır.

Nilgün ÇELEBİ