Yamagata Aritomo Kimdir, Hayatı, Dönemi, Hakkında Bilgi

YAMAGATA ARİTOMO (1838-1922)

Japon devlet adamı. Japonya’nın 20. yy başında büyük bir askeri güç durumuna gelmesinde önemli rol oynamıştır.

22 Nisan 1838’de Çosu derebeyliğinde (bugün Yamaguçi bölgesi içinde) Hagi’de doğdu, 1 Şubat 1922’de Tokyo’da öldü. Küçük rütbeli bir samurainin oğludur. Ünlü siyaset adamı Ito Hirobumi gibi Yoşida Şoin’in özel okulunda eğitim gördü ve ülkeyi yönetmekte olan Tokugava şogunlarma karşı muhalefetin içinde yer aldı. 1863’te Kido Koin tarafından örgütlenen Kiheitai adlı tümenlerin subaylarından biri oldu. 1868’de Tokugava şogunluğunun yıkılması ve Meiji Restorasyonu’nun başlamasıyla sonuçlanan savaşlara katıldı.

1869’da Batidaki askeri kurumlan incelemek üzere Avrupa’ya gönderildi. 1870’te Japonya’ya döndükten sonra askeri işler bakanlığında görev aldı. Merkezi otoritenin gücünü artırmak amacıyla 10.000 askerden oluşan bir imparatorluk Gücü oluşturdu. 1871’de askeri işler bakan yardımcılığına atandı ve düzenli ordunun kurulmasında önemli bir işlev yüklendi. Aynı yıl feodal toprak düzeninin kaldırılması kararının alınmasında etkili oldu. Saigo Takamori’nin istifasından sonra askeri işler bakanlığını üstlendi ve hükümet içindeki etkisi arttı. 1877’de samurailerin Saigo Takomori önderliğinde Satsuma’daki ayaklanmalarını, düzenli birlikleri kullanarak bastırdı. Ertesi yıl ordunun yönetiminde düzenlemeler yaparak genelkurmayı yeniden örgütledi ve bakanlıktan ayrılarak genelkurmay başkanı oldu. 1883’te içişleri bakanı oldu. 1884’te genelkurmay başkanlığından ayrıldıktan sonra, 1889’a değin sürdürdüğü bu görevi sırasında yerel yönetimleri ve polis örgütünü yeniden düzenledi.

1889’da anayasal monarşiye geçilmesinden sonra başbakan oldu. Ancak hükümetin parlamentoya karşı sorumluluk taşımaması gerektiğini düşündüğünden bu konuda çıkan anlaşmazlıklar üzerine 1891’de istifa etti. 1892-1893 yıllarında adalet bakanlığı, 1893-1894 yıllarında Özel Danışma Kurulu başkanlığı yaptı.

1894’te Çin-Japon Savaşı’nın çıkması üzerine, Kore’deki Japon ordusunun komutanı olduysa da sağlık nedenleriyle görevini yarıda bırakan Yamagata, savaşın 1895’te Japonya’nın zaferiyle sonuçlanmasından sonra Rusya’yla diplomatik ilişkileri yürüttü.

1898’de mareşallığa yükseltildi, aynı yıl ikinci kez başbakan oldu. Çoğunluğu askerlerden oluşan bir hükümet kurdu. Ingiltere’nin Çin’deki Boxer Ayak-lanması’nın bastırılması konusunda yardım isteği üzerine Çin’e Japon birlikleri gönderdi. Japonya’nın yayılmacı dış politikası nedeniyle ortaya çıkan mali güçlüklerin üstesinden gelemeyerek 1900’de başbakanlıktan istifa etti.

1903-1909 arasında Ito Hirobumi’yle dönüşümlü olarak Özel Danışma Kurulu’nun başkanlığını yürüttü. 1904-1905 Japon-Rus Savaşı’nda, genelkurmay başkanlığını üstlenen Yamagata’ya başarılarından dolayı prens unvanı verildi. 1909’da Ito Hirobumi’nin öldürülmesi siyasi alandaki etkisinin iyice artmasına yol açtı. Bu gücünden yararlanarak imparatorun başbakanların atanması konusundaki kararlarında etkili oldu ve gerçek anlamda temsil özelliğine sahip hükümetlerin kurulmasını engelledi.

Yamagata Aritomo siyasi gücün, konusunda yetkin bürokratların elinde bulunması gerektiğini düşündüğünden gerek içişleri bakanlığı gerek başbakanlığı dönemlerinde bürokrasinin güçlendirilmesine önem vermiştir. Ayrıca Japonya’nın I. Dünya Savaşı öncesinde büyük bir askeri güç durumuna gelmesinde en önemli rolü oynamıştır.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi