William Faulkner – Ses ve Öfke

Compson ailesinin çöküşünün anlatıldığı romanda olayların merkezindeki isim Caddy Compson’dır.
Zihinsel özürlü (otistik) Benjy (Benjamin) ailenin utanç kaynaklarından biridir.
Caddy’nin ahlaki zaafiyeti, erkeklere karşı olan erken ve aşırı ilgisi, ailenin diğer ve daha önemli utanç kaynağıdır.

Birinci bölümde; 7 Nisan 1928′de yaşananlar Benjy aracılığıyla anlatılır. Zihinsel rahatsızlıkları olan Benjy’nin anlatımı da hastalıklıdır, romanın ilk bölümünde neyin ne olduğunu anlamak/takip etmek için romanı okumaya devam ederken geri dönüşler yapmakta fayda var; dikkati her an dağılabilen Benjy’nin düşünceleri ablası Caddy etrafında dönüp durmaktadır. Caddy’nin kardeşi ve kızının isimleri, benzer şekilde kardeşlerden Jason, babasının ismini taşımaktadır, Benjy’nin ismi doğduğunda Maury’yken hastalığı farkedildikten sonra Benjamin olarak değiştirilir, bununla beraber kardeşlerin dayısının ismi de Maury’dir; bu durum/isim benzerlikleri, romanın takibini ayrıca güçleştiriyor.
Benjy’de zaman kavramı yoktur; geçmiş ve şimdi aynı zaman dilimi içindedir(mutlak şimdiki zaman). Benjy’nin bilincinde olayların akışı; o an olup bitenler, dışarıdan duyduğu bir sesin sebep olduğu çağırışımlar ve bu yolla dalıp gittiği geçmiş anılar ve sesler bu ilk bölümde iç içe verilmiştir. Dolayısıyla ortaya çıkan metin için, okunması en zahmetli olanlarındandır demek durumundayız.
7 Nisan 1928, Benjy’nin otuz üçüncü doğum günüdür(33. Yaş önemlidir, İsa çağrışımları nedeniyle). Bakıcısıyla birlikte golf oynayanları seyretmektedir. Golf sahası, daha önceleri Compson ailesine ait bir meraydı. Quentin’in Harward’daki eğitim masraflarını finanse edebilmek için ailesi bu araziyi golf kulübüne satmak zorunda kaldı.
Benjy’nin yanındaki bakıcı Luster, kaybettiği (bir çeyreklik) parayı aramaktadır. Benjy, kızkardeşini düşünmektedir. Kalabalığın arasında yeğeni Quentin’i biriyle öpüşürken görür. Luster parasını bulamaz, bir süre sonra eve dönerler.
Mutfakta şakalaşırlarken Luster, Benjy’nin elinin yanmasına sebep olur. Çok ciddi bir durum değildir. Dilsey gelip Benjy’nin eline merhem sürer.
Yemek sırasında Luster, Jason’dan para ister ancak alamaz. Quentin ile Jason tartışırlar. Benjy’yi uyutmak için yatağına götüren Luster, Quentin’in gizlice evden çıktığını görür.

Geçmişte yaşanan olaylar, olay örgüsü verilirken/aktarılırken zaman dizin dikkate alınmaksızın, Benjy’nin zihninde hatırlandıkları şekilde aktarılır. Benjy ve kardeşlerinin çocukluk yıllarına dair anılardır bunlar.
Caddy bir ağaca çıkarak evde olanları seyretmektedir, çocuklar/kardeşler bahçede oynarlarken evde toplanan kalabalığın nedenini anlamaya çalışırlar. Büyükanne ölmüştür. Evdeki cenaze nedeniyle dört kardeş bahçede oynamaktadırlar. Caddy’nin ağaçta olma sebebi de evdeki kalabalığın nedenini merak etmesidir. Caddy ağaçtayken diğer kardeşleri Caddy’nin iç çamaşırının çamurlanmış olduğunu fark ederler. Bu sahne oldukça önemli; Caddy ağaca tırmanır, kardeşleri de onun iç çamaşırındaki ‘kir’i görür. Bu ‘kir’ Campson ailesinin çöküşünü sembolize eder. Bu sahnede diğer bir önemli olay, ölen büyükannedir; romanın tamamında büyükannenin hayatta olduğu zamanlara dair anı ve/veya olay anlatılmaz. Faulkner’in yazılarında hissedilen/görülen, geçmiş zamalarda var olan ve insanları ‘ayakta’ tutan evrensel değerler (ahlak, onur, cesaret vs) kaybedildiği için(doğaya uygun insan hayatı) insanların hayatı mekanikleşmekte ve bu yolla çöküşe doğru gitmektedir. Büyükanne, geçmiş zamanların evrensel değerlerini temsil eder mahiyettedir. Onun ölümüyle birlikte Campson ailesinin çöküşünün başlaması bu noktada manidardır.

Kızkardeşi Caddy’yi çok seven Benjy, kendini ancak Caddy’nin yanında iyi hissetmektedir. Benjy’ye gerçek anlamda sevgi ve şefkat gösteren tek kişi de Caddy’dir(Dilsey’in içten yakınlığını da göz ardı etmiş olmayalım ama Dilsey salt insani duygularla Benjy’ye ilgi gösterir, Caddy ise anne rolünü üstlenmiş gibidir). Benjy, annesinden böyle bir yakınlık göremez.
Caddy ondört yaşına geldiğinde dış görünüşüne dikkat etmeye başlar, erkek arkadaşlarıyla daha sık zaman geçirir. Bu durum Benjy’nin hiç hoşuna gitmez.
Caddy bekâretini kaybettikten sonra, Benjy sürekli yıkanıp temizlenmek istemeye başlar(kir).
Caddy bir yıl sonra evlenip evden ayrılır. Benjy çok üzgündür. Bir ay sonra üniversitede okuyan Quentin ölür. İki yıl sonra baba ölür. Benjy, annesiyle birlikte mezarlığa gider(anne sadece bu mezarlık sahnesinde evden dışarıya çıkmıştır), Jason onlarla birlikte değildir.

İkinci bölümde; 2 Haziran 1910′da Quantin’in intihar etmeden önceki yaşadıkları anlatılır. Olayları, Harward’da öğrenci olan Quentin’in zihniden takip ederiz.
Erkenden uyanıp saatin tik taklarını dinleyen Quentin, saatin camını kırar. Zaman üzerine düşünmeye başlar. Oda arkadaşı Shreve’e bir mektup yazar. Gün boyu zaman üzerine düşüncelerine devam edecektir. Kiliseye gitmemek için yavaş hareket eder. Tıraşını olur, hazırlanır ve dışarıya çıkar. Yol boyunca saatlere dikkat eder. Hepsinin bozuk olduğunu düşünür. Elektrikli eşyaların satıldığı bir dükkandan iki tane demirden ütü alır(ikisi yaklaşık 6 kilodur), bunları Cambridge kasabasında bir köprünün altına saklar. Fırına gidir simit alır. Yolda gördüğü küçük bir kıza dondurma ısmarlar. Kız peşini bırakmaz. Kızın ağabeyisi Quentin’i kardeşini taciz etmekle suçlar. Hakim önüne çıkartılır, kefaletle serbest bırakılır. Odasına dönen Quentin, giysilerindeki lekeleri çıkarmaya çalışır. Arkadaşı Shreve’e mektup/not yazar.
Geçmiş zaman.
Kızkardeşi Caddy’nin bir erkekle olan ilişkisi Quentin’in zihninde derin izler bırakmıştır.
Caddy’yi Dalton Ames ile birlikteyken görür. Caddy’nin yüzünü bir tutam otla temizler. Caddy, Quentin’i kızdırır(Caddy Quentin’i, bende seni kızlarla birlikte görmüştüm diyerek onu kızdırır), kavga ederler. Dalton’un Caddy’ye yaptıklarını hatırlar. Dalton’u öldürmek ister. Tabancasını Dalton’a doğrultur, ama bayılır, yere düşerken silah ateş alır, kimse yaralanmaz.
Quentin, Caddy’nin hamile kaldığını öğrenir, kızkardeşini korumak için bir şeyler yapmak ister. Babasıyla konuşur, ensest ilişkiye girdiklerinden söyleyerek Caddy’yi korumaya çalışır. Babası Quentin’e inanmaz, Caddy’nin ne yaptığının farkında olan aile, doğumdan önce Caddy’yi evlendirmek ister.
Olayları öğrenen Bayan Compson, kızını bir başka adamla, Herbert’le evlendirmeye karar verir. Herbert’in kötü şöhretinin farkında olan Quentin Caddy’ye engel olmaya çalışır. Ancak evliliği engelleyemez.
Bu bölüm en az ilki kadar dağınıktır. Burada da sağlıksız bir zihinle karşı karşıyayız. Quentin ağır bir depresyondadır. İçine düştüğü bunaltı onu ölüme götürecektir. Dolayısıyla anlattıkları ve anlatım biçiminde bu yoğun duygusallık keskin ifadelerle yer buluyor kendine.

Üçüncü bölümde; 6 Nisan 1928′de Jason’ın bakış açısıyla anlatılan olayları takip ederiz.
Evin reisi Jason, paradan başka şeye değer vermeyen sorumsuz biridir. Annesinden kalan dükkanın hisselerini satıp kendine bir otomobil alır. Çeşitli işlerde çalışır ancak hiçbirinde tutnamaz. Quentin’i(Quentin, Caddy’nin gayrı meşru kızıdır, annesi gibi erkeklere fazla düşkündür) takip eder sürekli olarak, amacı onu sevgilisiyle birlikte yakalamaktır.

Dördüncü bölümde, 8 Nisan 1928′de Paskalya günündeki olaylar anlatılır.
Aileyi bir arada tutmaya çalışan Dilsey, kiliseden dönerken evdeki karmaşayı fark eder. Quentin, annesinden kalan yüklüce bir miktar parayı alıp kaçmıştır. Caddy’nin gönderdiği bu paralara Jason el koymaktaydı. Quentin aslında zaten kendisine ait olan parayı alıp kaçmıştır. Quentin’i bulmak/yakalamak için karnaval meydanına gider. Karnval yerinde biriyle tartışır, kavga eder ve yaralanır.

Luster ve Benjy, faytonla gezerlerken, atları hızlandıran Luster, Benjy’yi korkutur. Yol boyunca ağaçların kokusu Benjy’ye Caddy’yi hatırlatır. Benjy huysuzluk yapar, ağlamaya başlar. Jason’la karşılaşırlar. Benjy’nin çok korktuğunu fark eden Jason, Luster’i tokatlar. Benjy mutlu bir şekilde başını öne eğer, elindeki nergise bakar.

Aile kroniği
Benjy 1895 yılında doğmuş olmalı.
1898 yılında, büyükanne öldü.
1900 yılında, Maury’nin ismi, Benjamin/Benjy olarak değişti.
Benjy ve Caddy, 1902 yılında Bayan Patterson ile Maury Amca’nın aşk mektuplarını taşırken yakalandılar.
Caddy, ilk defa 1905 yılında parfüm kullanıyor.
Caddy, 1909 yılında bekaretini kaybetti ve 1910 yılında evlendi. Quentin, Harvard’da öğrenciyken kısa bir süre sonra intihar etti.
1910 yılında bir kız Benjy’den korktu diye, eleman hadım edildi.
1912 yılında anne Compson çok fazla içerek öldü.

Karakterler
Jason Campson: Entelektüel baba, alkol bağımlısıdır.
Caroline Campson: Nevrotik anne. Benjy’nin hastalığını öğrendikten sonra ailesinin lanetlendiğini düşünmeye başlar(Benjy’nin ismini bu nedenle değiştirir). Çocuklareına karşı sevgisiz ve ilgisizdir (Jason’a bir nebze yakınlık gösterir).
Quentin Campson: Büyük oğul. İdealisttir. Caddy’nin yaşadıklarını kaldıramayacak kadar romantiktir.
Condace (Caddy) Campson: Benjy ve Quentin için çok değerli olan evin tek kız çocuğu. Evlilik dışı hamileliği nedeniyle zengin bir bankacıyla evlendirildi.
Jason Campson II: Kardeşler arasında sevimsiz ve cimri biridir.
Benjamin Campson (Benjy): Zihinsel hastalığı olan küçük çocuk. Caddy’ye bağımlıdır, onu annesi gibi algılamaktadır.
Quentin Campson II: Caddy’nin gayrı meşru kızı. Babası belli değil, Dalton Ames en kuvvetli ihtimaldir.
Dilsey: Evin kahyası, siyah derilidir. Manevi değerlerine bağlı, dejenere olmamayı başarabilen biridir.
Roskus: Dilsey’in kocası. Batıl inançları vardır, ailenin lanetlenmiş olduğuna inanır.
Luster Versh: Dilsey’in oğlu.
TP: Dilsey’in oğlu.
Frony: Dilsey’in kızı.

Compson ailesinin şeceresi

The Sound and The Fury
Çeviren: Rasih Güran
Yapı Kredi Yayınları