Wendell Meredith Stanley Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi
STANLEY, Wendell Meredith (1904-1971)
ABD’li biyokimya ve viroloji uzman». Virüsleri kristalleştirmeyi başararak, ilk kez bir canlının molekül yapısının fizikokimyasal yöntemlerle çözümlenebileceğini göstermiştir.
16 Ağustos 1904’te Indiana Eyaleti’ndeki Ridge-ville’de doğdu, 15 Haziran 1971’de Ispanya’daki Salamanca kentinde öldü. Illinois Üniversitesi’nden 1929’da kimya doktorasını alıp bir yıl Münih Üniver-sitesi’nde araştırma yaptıktan sonra, 1931’de New York’taki Rockefeller Tıbbi Araştırmalar Enstitüsü’ nde (bugün Rockefeller Üniversitesi) çalışmaya başladı. Ertesi yıl aynı enstitünün Princeton’da yeni kurulan Bitki Patolojisi Laboratuvarı’na geçti ve on altı yılını verdiği bu kuruluşta en önemli çalışmalarını gerçekleştirdi. 1948’de California Üniversitesi’nin biyokimya profesörlüğü çağrısını kabul ederek, üniversitenin Berkeley’deki Biyokimya Bölümü ile Virüs Laboratuvarı’nın kuruluşunu örgütleyip yöneticiliğini üstlenen ve 1969’da emekliye ayrılıncaya değin bu iki görevi birlikte yürüten Stanley, pek çok ödül, madalya ve onur doktorası almış, 1946 Nobel Kimya Ödülü’nü Northrop ve Sumner ile bölüşmüştür.
Grip virüsü üzerinde çalışarak, II. Dünya Savaşı yıllarında bu virüse karşı etkili bir aşı hazırlayan, sonraki yıllarda araştırmalarını kanser yapıcı virüsler üzerinde yoğunlaştıran Stanley’in en önemli çalışması, virüsleri katışıksız kristaller halinde elde etmeyi başarmasıdır. 1930’larda Northrop ve Sumner, pepsin, tripsin gibi sindirim enzimlerini kristalleştirerek, metabolizmada önemli rol oynayan enzimlerin protein yapısında maddeler olduğunu belirlemişlerdi. Virüslerin, canlı bir organizma üzerinde konaklamadıkça yaşamını sürdüremeyen asalak mikroorganizmalar olmasına karşın, tüm canlılar gibi temel olarak proteinden oluştuğunu ve bu iki araştırmacının geliştirdiği protein kristalleştirme tekniğinin virüslere de uygulanabileceğini düşünen Stanley, tütün bitkisinde mozaik hastalığına yol açan bir virüs türü üzerinde çalışmaya başladı. 1935’te, tütün mozaik virüsünü kristalleştirip arıtarak, iğne ya da çomak biçimindeki
bu ince kristallerin protein ve nükleik asit moleküllerinden oluştuğunu, üstelik tütün bitkisine aşılandığında canlı virüs gibi mozaik hastalığına yol açtığını gösterdi. Stanley’in bu başarısı, bir yandan virüslerin kesin molekül yapısının, tüm kristallere uygulanan X ışınları kırınım yöntemi gibi fizikokimyasal yollardan belirlenebileceğini ortaya koymuş, öte yandan canlılar ile cansızlar dünyası arasında bir köprü sayılan virüslerin niteliğinin anlaşılmasına yardımcı olmuştur. Sonradan pek çok virüs türü kristalleştirilerek incelendiğinde, nükleoprotein yapısındaki bu yarı canlı mikroorganizmalarda temel etkinlik biriminin protein değil nükleik asitler olduğu anlaşılmış, bu nedenle enerji üretimi gibi metabolizma etkinliklerini yerine getirememekle birlikte, canlı hücrenin tüm genetik etkinliğini gösteren virüsler genetik araştırmalarının en değerli aracı durumuna gelmiştir.
• YAPITLAR (başlıca): Viruses and the Nature of Life (E.G. Valens ile birlikte), 1961, (“Virüsler ve Yaşamın Doğası”).
Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi