Sosyoloji
Walter Kaufmann – Dostoyevski’den Sartre’a Varoluşçuluk
Walter Kaufmann – Dostoyevski’den
Sartre’a Varoluşçuluk
Sartre’a Varoluşçuluk
(Dostoyevski’den Sartre’a varoluşçuluğun) ortak özelliği
koyu bireycilik…
koyu bireycilik…
Dostoyevski
Dostoyevski’nin Yeraltından Notlar’ında işittiğimiz
bütünüyle yepyeni bir sestir.
bütünüyle yepyeni bir sestir.
Kendi kendine yeten,
Güçsüzlüğünü de bilen (…) bir kafanın dramı.
…bireyciliğin işitilmemiş bir ezgiler ezgisidir.
Dostoyevski’nin bu kitapta yarattığı insan, gelenekçi
Hıristiyanlığın deyimiyle bozulmuş durumdadır.
Hıristiyanlığın deyimiyle bozulmuş durumdadır.
Dostoyevski Hıristiyandı.
Yahudiliğin, Katolikliğin, Batı-Rusya ulusçuluğunun azılı
düşmanıydı. (s. 11)
düşmanıydı. (s. 11)
Kierkegaard
Kierkegaard bir birey olarak çıkar karşımıza, Dostoyevski
ise bize bir dünya sunar. İkisi de son derece rahatsız edicidirler.
ise bize bir dünya sunar. İkisi de son derece rahatsız edicidirler.
Kierkegaard Eski Yunan bilgeliğine başkaldırmaktaydı:
felsefede olsun, Hıristiyanlıkta olsun saldırdığı şey, Eski Yunan’ın
kalıtlarıydı. (s. 14)
felsefede olsun, Hıristiyanlıkta olsun saldırdığı şey, Eski Yunan’ın
kalıtlarıydı. (s. 14)
Tanrı, İbrahim’i sınadı.
Kierkegaard için bu, (…) insanın yazgısıdır. Dünyanın bir
payı yoktur bunda; hiçbir yardımı yoktur. Burada insan vardır, bir de “gerekli
bir şey”: Karar.
payı yoktur bunda; hiçbir yardımı yoktur. Burada insan vardır, bir de “gerekli
bir şey”: Karar.
Ona göre ahlak iyiyi görme değil, bir karar verme sorunudur.
(s. 15)
(s. 15)
Tutkunun sonuçları tek güvenilecek sonuçlardır. Çağımızın
yoksun olduğu şey düşünce değil tutkudur. (s. 16)
yoksun olduğu şey düşünce değil tutkudur. (s. 16)
Nietzsche
Ölüm ile korku, Heidegger’in düşüncesinde de ağır basar;
ölüm ile başarısızlık, Jaspers’de en önemli noktalardır.
ölüm ile başarısızlık, Jaspers’de en önemli noktalardır.
Kierkegaard “varoluş” düşüncesini ilk ortaya atandır. (s.
20)
20)
Jaspers
Jaspers’i büyük ölçüde etkileyen (…) yalnız Kierkegaard’dır.
Her içerik bütün içerikleri aşmak için bir araçtır ancak.
(s. 26)
(s. 26)
Sokrates Atinalı gençleri her şeyden önce kişiliği ile
ardından sürüklemiştir.
ardından sürüklemiştir.
(Sokrates) …ahlakın gövdeleşmiş biçimiydi. (s. 27)
Heidegger
Onun için, gerçek sakınca (…) Varlık’tan yoksun kalmamızdır.
(s. 38)
(s. 38)
Sein und Zeit’da birkaç adım ilerlemeyi deneyen insan
düşüncesi bugüne değin bu yapıtın ötesine geçememiştir.
düşüncesi bugüne değin bu yapıtın ötesine geçememiştir.
Platon üstüne yazdığı bir denemede, onun “gerçek
öğretisi”nin (…) Nietzsche’de sona eren bütün Batı Felsefesi geleneğinin
başlangıcı olduğunu söylemiştir. (s. 39)
öğretisi”nin (…) Nietzsche’de sona eren bütün Batı Felsefesi geleneğinin
başlangıcı olduğunu söylemiştir. (s. 39)
…gelenekçi varlıkbilim varlıkları olduğu gibi incelemekten
öteye geçemezken, Heidegger doğrudan doğruya Varlık’ın derinliklerine inmek
istiyordu.
öteye geçemezken, Heidegger doğrudan doğruya Varlık’ın derinliklerine inmek
istiyordu.
…buna insan varlığını çözümlemekle girişmeyi denedi. (s. 41)
Heidegger, yansıtıcı düşünce yerine (…) anımsayan
bir düşüncenin geçmesini önerir.
bir düşüncenin geçmesini önerir.
Unutulanları anımsamaya, diriltmeye çalışmalıyız;
varlıkları değil, Varlık’ı; yalnızca nesneleri değil, bir parçası olduğumuz
bütünü… (s.
43)
varlıkları değil, Varlık’ı; yalnızca nesneleri değil, bir parçası olduğumuz
bütünü… (s.
43)
Sartre
L’etre et le neant
Kitaptaki bağlılık, karar, korku, ölüm üzerine açıklamalar
yaşam doludur. (s. 45)
yaşam doludur. (s. 45)
Sartre’ın düşüncesinde en-soi (kendinde) kendi içinde
sınırlı kalan varlıktır, masa gibi nesnelerin varlığıdır. Pour-soi (kendi için)
kendi kendinin bilincinde olan varlıktır. (s. 48)
sınırlı kalan varlıktır, masa gibi nesnelerin varlığıdır. Pour-soi (kendi için)
kendi kendinin bilincinde olan varlıktır. (s. 48)
Şimdiki durumumuz bütünüyle düşüncelerimizin sonucudur. (s.
52)
52)
Ders Veren Öykü
Kierkgaard bir Hıristiyan olmanızı ister; Nietzsche “insan
ol, beni izleme hem yalnız kendini izle!” der; Heidegger Varlık’ı unutmamızı
önlemek ister. Hepsi de, gerçeğe dayanan yaşamla, gerçeğe dayanmayan yaşamı
karşılaştırır. (s. 57)
ol, beni izleme hem yalnız kendini izle!” der; Heidegger Varlık’ı unutmamızı
önlemek ister. Hepsi de, gerçeğe dayanan yaşamla, gerçeğe dayanmayan yaşamı
karşılaştırır. (s. 57)
Türkçeleştiren: Akşit Göktürk
Yapı Kredi Yayınları
3. Baskı, Haziran 2001