Vladislav Bortkiewicz kimdir? Hayatı
Vladislav Bortkiewicz kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1868-1931) Polonya asıllı Alman iktisatçı. İstatistik yöntemlerini sosyal bilimlere uygulamada önemli katkıları olmuştur. Vladislav Iosifovich Bortkievvicz 7 Ağustos 1868’de St. Petersburg’da doğdu, 15 Temmuz 1931’de Berlin’de öldü. Polonyalı bir aileden geliyordu. St. Petersburg’da hukuk ve siyasal bilimler eğitimi gördü. Rus Eğitim Bakanlığınca eğitimini sürdürmesi için Almanya’ya gönderildi. Göttingen Üniversitesinde W. Lexis’in, Strassburg Üniversitesi’nde (bugün Fransa’da) G.F. Knapp’ın öğrencisi oldu. 1895’te Strassburg Üniversitesinden doktorasını aldıktan sonra Rusya’ya dönerek bir süre Ulaştırma Bakanlığı’nda çalıştı. 1899-1901 arasında St. Petersburg’da Alexan- der Lycee’de ders verdikten sonra yeniden Almanya’ ya gitti. Berlin Üniversitesi’nde profesör olarak çalışmaya başladı ve yaşamının sonuna dek buradaki çalışmalarım sürdürdü.
Bortkiewicz çalışmalarını matematik ve istatistik konularında yoğunlaştırdı. Sosyal bilimler alanında istatistik yöntemlerinin kullanılmasında önemli katkıları oldu. Özellikle nüfus, gelir ve sigorta istatistikleri üzerinde durdu. Matematiksel “beklenti yöntemi” ve endeksler üzerine araştırmalar yaptı. Olasılık kuramı konusunda da önemli çalışmaları olan Bortkiewicz, l?08’de, daha önce S.D. Poisson tarafından matematiksel olarak ortaya konan “Küçük Sayılar Yasası”nın istatistiksel olarak uygulanabileceğini ispatladı. Genellikle sosyal bilimler alanında rastlantıların etkisinde olan kolektif nitelikteki olaylar konusunda genelleme yapmak, ortak yönlerini saptamak için yaygın bir yöntem olarak kullanılan “Büyük Sayılar Yasası” ilk kez Jacob Bernoulli tarafından ortaya atılmıştı. “Küçük Sayılar Yasası” ise ender durumları açıklamak için yaklaşık değerler veren bir yöntemdi. Böylece iki yasanın kullanım alanları birbirini tamamlar nitelikteydi.
Bortkiewicz aynı zamanda Marx’ın değerler sistemiyle fiyatlar sistemini bütünleştirmeye çalışması sonucu ortaya çıkan “dönüşüm sorunu” üzerine de çalışmıştır. Marx, ortaya koyduğu emek-değer kuramının iktisadi bir anlam kazanabilmesi için, ekonomide girdi ve çıktı miktarı ile gerçek ücretlere göre belirlenmiş bir değerler sisteminden, fiyatlar sistemine varmaya, yarı üretim fiyatlarını ve gelir bölüşümünü belirlemeye çalışmıştır. Değerler sistemini fiyatlar sistemine dönüştürmek için kurduğu modelin üretim fiyatları denkleminde, üretilen çıktıları fiyatlarla, buna karşılık girdileri değerlerle hesaplaması, ölümünden sonra uzun yıllar “dönüşüm sorunu” adıyla süren tartışmalara yol açmıştır.
Bortkiewicz “dönüşüm sorunu” konusunda kâr haddiyle fiyatları eşanlı olarak belirleyebilmek için üç kesimli bir model kurmuştur. Bu modelde lüks malların fiyatı temel birim olarak alınmakta, sistemdeki göreceli fiyatlar ve gelir bölüşümü eşanlı olarak belirlenmektedir.
Sınırlı varsayımlar altında işlemesine karşın Bortkiewicz’in çözümü bu alanda atılan ilk adım olması açısından önem taşımaktadır.
Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 19. cilt, Anadolu yayıncılık, 1984