Vladimir Propp Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

PROPP, Vladimir (1895-1970)

SSCB’li yazınbilimci. Masalların yapısı üzerine yaptığı incelemeyle tanınır.

Leningrad Üniversitesi’nde öğretim üyeliği yaptı. 1915-1930 arası SSCB’de etkinliğini sürdüren Rus Biçimcileri’yle birlikte çalıştı.l928’de Morfologija skazki (“Masalların Biçimbilimi”) adlı yapıtını yayımladı. Yapıt, o yıllarda ülkesinde fazla bir yankı uyandırmamakla birlikte, 1958’de İngilizce’ye ve 1965’te de Fransızca’ya çevrildikten sonra, halkbilim, yazınbilim, antropoloji ve göstergebilim alanlannda önemli tartışmalara yol açtı.

Morfologija skazki, masalların yapısını çözümlemeyi amaçlayan bir çalışmadır. Propp, 1920’lerde SSCB’de yaygın olan, masalların içeriğini ayn ayn ele alan sistemsiz ve dağınık yaklaşımlara olduğu kadar, masalları masal kişilerine göre sınıflandırarak inceleyen yaklaşımları da yetersiz bulmuştu. Yüz Rus masalı üzerinde yaptığı incelemede, masalların temelinde yatan ortak yapıyı araştırmıştır. Önce, masallardaki değişken ve değişken olmayan öğeleri belirlemiştir. Propp’a göre, masal kişileri değişkendir, kişilerin işlevi ve eylem ise değişmez. Kişiler ya da özneler masalın konusunu oluşturur, masalın yapısını oluşturan ise eylem, yani yüklemlerdir. Konu, masaldan masala değişmekle birlikte, temel olan yapıdır. Propp, masal kişilerinin çokluğuna karşın, işlevlerin sınırlı sayıda oluşuna dikkati çeker ve her masal için geçerli otuz bir işlev saptar. Bu işlevleri, masal kişilerinin eylemlerinin masalın olay örgüsü içindeki önemini, anlamını ve işlevini dikkate alarak saptar. Uzaklaşma, yasaklama, yasağın çiğnenmesi, soruşturma, bilgi edinme, aldatma, suç ortaklığı, yola düşme, izlenme, kurtulma, cezalandırma ve evlilik Propp’un saptadığı bu işlevlerden bazılarıdır. Propp, otuz bir işlevin yanı sıra, yedi eylem alanı belirler. Masalların ortak yapısını bu sınıflandırmalar temelinde çözümler. Her masal bu öğeleri içermeyebilir, ancak tüm masallardaki öğeler bunlarla sınırlıdır, öğelerin dizilişi de aynıdır. Yine Propp’a göre, masalların tümünde ortak olan temel yapı aynıdır.

Propp, masalın çağrışımsal (associative) değil, dizimsel (syntagmatic), yani dikey değil, yatay bir yapılanma gösterdiğini ileri sürmüştür. Masal çözümlemesini, tüm anlatıların yapısını açıklayan bir model olarak sunmuş, tüm anlatıların kurgularının düzenleniş ilkelerini açıklamaya yönelmiştir. Morfologija skazki, yalnızca masal üzerine değil, genel olarak anlatı üzerine de yapılmış öncü çalışmalardan biridir. Biçimci ve yapısalcı geleneğin en yetkin örneklerinden biri olarak değerlendirilen bu yapıtıyla Propp, yalmzca yazınbilimi değil, halkbilimi, antropolojiyi, dilbilimi ve gösterge-bilimi önemli ölçüde etkilemiştir.

• YAPITLAR (başlıca): Morfologija skazki, 1928, (İng. Morphology of the Folk Tale, 1958; Fran. Morphologie du conte, 1965; “Masalların Biçimbilimi”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi