Kimdir

Vilhelm, Jacob Bjerknes kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi

Vilhelm, Jacob Bjerknes kimdir? Hayatı ve eserleri hakkında bilgi: (1862-1951) (1897-1975) Norveçli meteoroloji bilginleri. Çağ­daş meteorolojinin kurucusu ve bi­limsel hava tahmini yöntemlerinin öncüsü olmuşlardır. Vilheml Frimann Koren Bjerknes, 14 Mart 1862’de Christiania (sonradan Kristiania, 1925’ten bu yana Oslo) kentinde doğdu. Kristiania Universitesi’n­de fen bilimleri okuyarak 1888’de yüksek lisans, 1892’de doktora derecesini aldı. Bu arada 1889’da Paris’e giderek Poincare’nin elektrodinamik derslerini izlemiş, ardından iki yıl kadar Bonn’da Hertz’in yanında çalışmıştı. 1895’te Stockholm Universitesi’n­de uygulamalı mekanik ve matematiksel fizik profe­sörü olduktan sonra, Kristiania Üniversitesi’nin fizik ve matematik profesörü olan babası Cari Anton Bjerknes’in (1825-1903) hidrodinamik araştırmaların­dan etkilenerek ilgisini o alana yöneltti. Hidrodinamik ve termodinamik yasalarını atmosfer hareketlerine uygulayarak, dinamik meteorolojinin ve bilimsel hava tahmini yöntemlerinin öncüsü oldu. 1907’deNorveç’ e dönerek 1912’ye değin Kristiania Üniversitesi’nde uygulamalı mekanik ve matematiksel fizik dersleri veren Vilhelm Bjerknes, 1912-1917 arası Leipzig Üniversitesi’nin jeofizik profesörlüğünü ve kendi önerisiyle kurulan Leipzig Jeofizik Enstitüsü’nün yöneticiliğini üstlendi. 1917-1926 arası Norveç’teki Bergen Üniversitesi’nde öğretim görevini sürdürür­ken Bergen Jeofizik Enstitüsü’nü kurdu, 1926-1932 arası Oslo Üniversitesi’nde profesör olarak bulundu ve 9 Nisan 1951’de Oslo’da öldü.

Oğlu Jacob Aall Bonnevie Bjerknes, Stockholm Üniversitesi’nin çağrısını kabul ederek İsveç’e yerleş­melerinden iki yıl sonra, 2 Kasım 1897’de Stockholm’ de doğdu. Daha çocukluğunda babasının ilgi alanını benimseyerek onun hemen bütün çalışmalarına katıl­dı. I. Dünya Savaşı sırasında Norveç’i meteorolojik gözlem istasyonları ağıyla donatan Bjerknes’ler, bir­kaç yıllık gözlem sonuçlarını değerlendirerek ve atmosfer hareketlerini akışkanlar dinamiğinin temel­leri üzerine oturtarak 1919’da hava kütleleri kavramı­nı geliştirdiler. 1920’de Bergen’deki Hava Tahmin Merkezi’nin yöneticiliğine getirilen Jacob Bjerknes, 1924’te Kristiania Üniversitesi’nde doktorasını ta­mamladı ve 1930’da Bergen Üniversitesi’nde meteo­roloji profesörü oldu. On yıl Sonra ABD’ye yerleşe­rek California Üniversitesi’nde ölünceye değin sürdü­receği meteoroloji profesörlüğü görevini üstlendi, 1946’da ABD uyruğuna geçti ve 7 Temmuz 1975’te Los Angeles’ta öldü.

Vilhelm Bjerknes, okyanus ve atmosfer hareket­lerini açıklayabilmek için, hidrodinamik ile termodi­namiğin temel yasalarından yola çıkmıştı. Okyanus akıntılarının, sıcaklığı ve yoğunluğu değişik su kütle­leri arasındaki basınç farkından ileri geldiğini açıkla­dıktan sonra, atmosfer hareketlerinin nedenini de, Güneş’ten yayılan sıcaklık nedeniyle ısınan hava kütlelerinin bu ısıyı mekanik enerjiye dönüştürmesi­ne bağladı. Bjerknes’ler ortak çalışmaları sonucunda, kuzey yarım kürenin değişik coğrafi enlemlerinde egemen olan ikisi soğuk (arktik ve kutupsal), ikisi sıcak (tropikal ve ekvatoral) dört ayrı hava kütlesi tanımladılar. Değişik enlemler üzerinde gelişen, deği­şik sıcaklıktaki bu hava kütlelerini ayıran sınır çizgile­rine de, süregelen I. Dünya Savaşı’nın etkisiyle “cephe” adını verdiler. Siklonların ve antisiklonların oluşumunu ve hareketlerini bu cephelerin ortaya çıkışıyla açıklayan Bjerknes’ler, hava kütlelerinin kesintiye uğradığı yerleri ve cepheleri harita üzerine işleyerek uzun vadeli hava tahminlerinin ve çağdaş meteorolojinin temellerini attılar.

YAPITLAR (başlıca):

J.Bjerknes

Kaynak: Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi, 17. cilt, Anadolu yayıncılık, 1983