VERSTEHEN
VERSTEHEN
Genellikle ‘anlama’
şeklinde çevrilen bu Almanca kavram, pozitivist ve natura I isi sosyolojiye
yöneltilen eleştirinin bir parçasını oluşturur. Verstehcn, sosyolojinin, insan
eylemlerini doğa bilimlerinin yöntemlerini kopya etmek sureliyle ‘dışarıdan’
ço-zümleyemcyeceğini öne sürer. Sosyoloji bunun yerine insanların eylemlerine
verdikleri anlamlan öğrenmeye çalışmalıdır. Verstehen, sosyologların
aracılığıyla bu anlamlara ulaşabilecekleri yöntemdir. Kavram, sosyolojiye büyük
ölçüde sosyolojiyi anlamlı eylemle ilgili bir disiplin olarak tanımlayan Max
Weber’in eseri yoluyla girmiştir. Verstehen, bir araştırmacının, insanların
eylemlerine verdikleri anlamın, eylemleriyle hizmet ettikleri amaçlarının ya da
inandıkları gayelerin ne olduğunu görmek amacıyla kendisini başka insanların
yerine koyması yöntemidir. Örneğin, eğer sosyologlar toplumsal dalgalanma
olaylarını çözümlemek istiyorlarsa, bir insanın kolunu sert bir şekilde
aşağı-yukan sallamasının bir el işareti olduğuna ve başka bir şeyi
kastettiğine hükmetmek için bazı esaslara sahip olmalan gerekir. Yoksa eylemlerin
anlamlarını araştırmaya çalışmak eylemlerin fiilî olarak farklı kişilere ait
olduklan durumlarda hepsini tek bir kategoride toplamak suretiyle ciddi
biçimde yanlışa götürücü olabilir. Bir dereceye kadar burada bahsedilen
anlamın kontrolü, araştırılması; eylemi anlama yolundaki gündelik çabaların
genişletilmesinden ibarettir.
Bununla birlikte
Weber, verstehen’i nedensel açıklamayla birleştirerek eylemin yorumlanması
konusunda daha da ileri gitmek ister. Burada tam neyin amaçlandığı açık
değildir ve Weber yorumcuları da verstehen’in sadece nedensel hipotezler
oluşturabileceğini ya da anlamların nedenler olarak kabul edileceğini Öne
sürmüşlerdir.
Verstehen’in
kullanılışı, iki bakış açısından eleştirilmiştir. Bir yanda sosyologlar
verstehen yorumlarının geçerli olabilmesi için hiç bir yol görmediklerini iddia
ederlerken, öte yanda nedensel ve verstehen analizlerini birleştirme
girişimlerinin fiilî olarak o olay içindeki bireylerin bakış açılarını inkâr
etmekle iflas ettiğini ileri sürmüşlerdir.
(SBA)