Verstehen Nedir? Tanımı (Sosyoloji)
Genellikle ‘anlama’ şeklinde çevrilen bu Almanca kavram, pozitivist ve naturalist sosyolojiye yöneltilen eleştirinin bir parçasını oluşturur. Verstehen, sosyolojinin, insan eylemlerini doğa bilimlerinin yöntemlerini kopya etmek suretiyle ‘dışarıdan’ çözümleyemeyeceğini öne sürer. Sosyoloji bunun yerine insanların eylemlerine verdikleri anlamlan öğrenmeye çalışmalıdır. Verstehen, sosyologların aracılığıyla bu anlamlara ulaşabilecekleri yöntemdir. Kavram, sosyolojiye büyük ölçüde sosyolojiyi anlamlı eylemle ilgili bir disiplin olarak tanımlayan Max Weber’in eseri yoluyla girmiştir. Verstehen, bir araştırmacının, insanların eylemlerine verdikleri anlamın, eylemleriyle hizmet ettikleri amaçlarının ya da inandıkları gayelerin ne olduğunu görmek amacıyla kendisini başka insanların yerine koyması yöntemidir. Örneğin, eğer sosyologlar toplumsal dalgalanma olaylarını çözümlemek istiyorlarsa, bir insanın kolunu sert bir şekilde aşağı-yukarı sallamasının bir el işareti olduğuna ve başka bir şeyi kastettiğine hükmetmek için bazı esaslara sahip olmalan gerekir. Yoksa eylemlerin anlamlarını araştırmaya çalışmak eylemlerin fiilî olarak farklı kişilere ait olduklan durumlarda hepsini tek bir kategoride toplamak suretiyle ciddi biçimde yanlışa götürücü olabilir. Bir dereceye kadar burada bahsedilen anlamın kontrolü, araştırılması; eylemi anlama yolundaki gündelik çabaların genişletilmesinden ibarettir.
Bununla birlikte Weber, verstehen’i nedensel açıklamayla birleştirerek eylemin yorumlanması konusunda daha da ileri gitmek ister. Burada tam neyin amaçlandığı açık değildir ve Weber yorumcuları da verstehen’in sadece nedensel hipotezler oluşturabileceğini ya da anlamların nedenler olarak kabul edileceğini öne sürmüşlerdir.
Verstehen’in kullanılışı, iki bakış açısından eleştirilmiştir. Bir yanda sosyologlar verstehen yorumlarının geçerli olabilmesi için hiç bir yol görmediklerini iddia ederlerken, öte yanda nedensel ve verstehen analizlerini birleştirme girişimlerinin fiilî olarak o olay içindeki bireylerin bakış açılarını inkâr etmekle iflas ettiğini ileri sürmüşlerdir.
SBA