VARŞOVA PAKTI

Varşova’da 14 Mayıs
1955’te sekiz Doğu Bloku devleti arasında imzalanan anlaşma ile kurulan askeri
nitelikli bir uluslararası örgüttür,

îkinci Dünya
Savaşı’ndan sonra Sovyet­ler Birliği, Doğu Avrupa ülkelerinde Ko­münist
partilerinin iktidarı ele geçirmeleri sonucu Çekoslovakya ile Aralık 1943’te,
Polonya ile Nisan 1945’te, Romanya ve Macaristan ile Şubatl948’de, Bulgaristan
ile 1949’da ve Demokratik Alman Cumhu­riyeti (Doğu Almanya) İle Eylül 1955’te
iki­li anlaşmalar İmzalamıştır. Bu anlaşmalar birbirine benzer hükümleri
kapsamaktaydı. Almanya’nın ve Almanya ile birlikte bir başka devletin
saldırısına karşı askeri daya­nışma ve yardım öngörülüyordu. 1949’da Batılı
devletlerin kendi aralarında NA-TO’yu (Bkz. Kuzey Atlantik Anlaşması Ör­gütü)
oluşturmalarından sonra 1951-1952 yıllarında Doğu Bloku devletlerinin ordula­rı
Sovyet sistemine uygun bir hale getirildi.

1951’de de Doğu Genel
Kurmayı Karlovy ilk loplanusını yaptı. 14 Mayıs 1955’te ise Varşova’da
Yugoslavya hariç olmak üzere Sovyetler Birliği, Arnavutluk, Bulgaristan,
Macaristan, Polonya, Romanya, Çekoslo­vakya ve Demokratik Alman Cumhuriyeti
arasında bir “Dostluk, İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması”
imzalandı. Bu anlaşma ile kurulan Varşova Paktı, Paris Anüaşma-sı’na karşıt
olarak, antlaşmayı imzalayan sekiz devlet arasında Atlantik tttifakı’na benzer
terimlerle bir askeri teşkilatlanmayı Öngörüyordu.

Varşova Antlaşması’nın
1. maddesinde akit taraflar Birleşmiş Milletler Antlaşma-sı’na uygun olarak,
uluslararası ilişkilerinde kuvvet kullanma tehdidinden ve kuvvet kullanmaktan
kaçınmayı ve uluslararası uyuşmazlıkları barışçı yollardan çözmeyi
yükümlenmektedirler. Antlaşmanın 2. maddesinde tarafların barış ve güvenliği
korumaya yönelmiş uluslararası girişimle­re katılmak ve öteki devletlerle
anlaşma içinde, dünyada silahsızlanma, atom ve hidrojen silahları gibi kütlesel
silahların ya­saklanmasında çaba harcayacakları dile ge­tirilmiştir.

Varşova Antlaşması’nın
3. ve 4. madde­leri Atlantik ittifakının 5. maddesine çok yakın hükümler
içermektedir: Antlaşmanın 3. maddesi, tarafların ortak çıkarlarını etki­leyen önemli
bütün uluslararası sorunlarda taraflardan birine ya da birkaçına karşı si­lahlı
saldın tehdidinde, aralarında danışa­caklarım belirtmektedir. 4. maddede ise ta­raflardan
birine ya da birkaçına karşı Avru­pa’da silahlı saldın olursa Birleşmiş Millet­ler
Antlaşmasının 51. maddesine uygun olarak, silahlı yasal kuvvet kullanılmasını
da kapsamak üzere, bireysel ya da ortak yasal (meşru) savunma haklarım
kullanacak­ları açıklanmaktadır. Bu tedbirler Güvenlik Konseyi’ne bildirilecek,
Güvenlik Konseyi gerekli tedbirleri alınca, bireysel ya da ya­sal savunma
tedbirlerine son verilecektir.

Varşova Antlaşması’nın
9. maddesine göre, antlaşma tarafların kabul etmesiyle, siyasal ya da sosyal
sistemleri ne olursa ol­sun, bütün barışsever devletlerin katılması­na açıktır.
11. maddesinde, Antlaşmanın 20 yıllık bir süre için yapıldığı, bu süre biti­minden
bir yıl önce antlaşmayı sona erdir­me isteği bildirilmezse 10’ar yıllık
sürelerle uzayacağı belirtilmektedir.

Antlaşmanın 5.
maddesi, bir “Birleşik Komutanlık” kurmaktadır. Antlaşmaya ek
olarakl4 Mayıs 1955’te Varşova’da yayın­lanan bildiriye göre, Birleşik
Komutana, antlaşmaya taraf devletlerin Savunma Ba­kanları ya da başka askeri
yetkililer yardım­cı olarak atanmaktadır. Aynca taraf devlet­lerin Genel
Kurmayı da Birleşik Komu­tan’in buyruğu altındadır.

Altıncı madde ise,
öngörülen danışmala­rın yapılması ve antlaşmanın işlemesi sıra­sında ortaya
çıkabilecek sorunları incele­mek üzere, tarafların herbirinin bir hükü­met
üyesi ya da özel olarak atanan bir tem­silcisinin katılacağı bir “Siyasal
Danışma Komitesi” ile gerekli siyasal organlann ku­rulacağı
belirtilmektedir. Paktın Mosko­va’da bulunan Siyasi Komitesi’nin toplana-sına
paktı imzalayan ülkelerinkiler dışında, Çin Halk Cumhuriyeti, Kuzey Kore ve Ku­zey
Vietnam delegeleri de katılmışlardır.

Birleşik Komutanlık ve
Siyasi Komite­nin yanında teşkilatın diğer organları. Dı­şişleri Bakanları
Daimi Komitesi, Savunma Bakanları Komitesi ve Askeri Konsey’dir. Merkezi
Moskova’da bulunan örgütün şuanda yedi üyesi bulunmaktadır. Bunlar Çe­koslovakya,
Romanya, Polonya, Bulgaris­tan, Macaristan, Demokratik Alman Cum­huriyeti ve
Sovyetler Birliği’dir. Varşova Paktı güçlerinin genel karargahı ise
Çernia-kovsk’tadır.

Tayyar ARI