Felsefe Yazıları

Üretim İlişkileri Nedir? Çeşitli Tanımları

Ruyalar/isciler” 194″ 186″ Üretim İlişkileri

Hangi üretim tarzında olursa olsun üretim araçlarına sahip olanlarla olmayanlar arasındaki ilişkileri ifade eden bir kavram olup, Marksist toplum teorisinin merkezi kavramlarından biridir. Üretim ilişkilerine dair yaygın görüş şöyledir Marksistlere göre toplumsal olayların başlıca belirleyicisi olan ekonomi, üretim ve tüketim ilişkilerinden meydana gelir. Üretim ilişkileri daima tanımlanması güç bir kavram olmuştur. Et­kili bir görüşe göre hangi üretim tarzında olursa olsun üretim ilişkileri, üretim araçlarına sahip olanlarla olmayanlar arasındaki ilişkilerdir. Böyle bir tanımın karşımıza çıkardığı güçlük, mülkiyetin meşru bir kategori olarak görülmesi ve hukukun üretim ilişkilerini içeren ekonomi tarafından belirlenmiş varsayıldığı bir şey olduğundan, üretim ilişkilerinin yasal (hukuki) terimlerle tanımlanamamasidır. Yoksa üretim ilişkilerinin tanımı bu tür ilişkilerin belirlediği varsayılan pek çok şeyi içerecek kadar geniştir.

Bu güçlüğü çözmeye yönelik girişimler, hukuki olmayan tanımlar vermeye çalışır; bu girişimler özünde üretim ilişkilerini, üretime sahip olma kapasitesi ve kontrolle ilişkili görürler. Böylece kapitalist toplumlarda üretim ilişkileri kapitalist ve işçi arasında hüküm sürer; birincisi hem üretim araçlarını denetiminde bulundurur, hem de işçilerce üretilen mal ve hizmetleri bölüştürebilir. Tabii ki, kapitalist yasal olarak üretim araçlarının sahibi olduğundan kısmen buna benzer şekilde hareket edecektir. Fakat bu yasal güç, teorik olarak bu yasal yaptırım gücü olmadan işleyemeyecek üretim ilişkilerinin tanımına dahil değildir.

Bununla birlikte tanımlanan üretim ilişkileri, toplumların kurulması için temel, hatta üretim güçlerinden daha temel olarak ele alınmıştır. Onlar değişik toplumlarda farklı yollarla organize olmuşlardır.

Kavram tipik olarak tek tek kapitalistlerle işçiler arasındaki ilişkilerle ilgili olmayıp, toplumsal sınıflara atıfta bulunacak şekilde genelleştirilmiştir. Böylece iki sınıfın, kapitalistlerin ve işçilerin oluşumunu belirleyen, üretim ilişkileri olmaktadır. Bundan başka üretim ilişkileri temelde çelişik (anta-gonistic) bir durum arzettiğinden -yani işçi­nin (ürünü) kendisinden kopartıldığından sınıflar arasındaki ilişkiler de çelişki içindedir. Bu çelişkiler ancak sosyalist üretim biçiminde çözülebilecektir.

SBA