Tristan Tzara Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

TZARA, Tristan (1896-1963)

Rumen asıllı Fransız şair. Dada akımının kurucularındandır.

Romanya’da, Moineşti’de doğdu, Aralık 1963’te Paris’te öldü. 1916’da Zürich’te, bir grup genç sanatçıyla birlikte Dada akımını kurdu. Akımın ilk bildirgelerini yazdı. İlk kitabı olan La premiere aventure celeste de monsieur Antipyrine (“Mösyö Antipyrine’ in Gökyüzündeki İlk Serüveni”) 1916’da çıktı. Bunu 1918’de Vingt-cinq poems (“Yirmi Beş Şiir”) izledi. Bu yapıtlarında, şiiri, çürüdüğünü düşündüğü Batı uygarlığına ve bütün bir kültür geleneğine karşı silah olarak kullanıyordu. Şairanelikle alay ediyor, çocuksu bir dil ve imgeler kullanıyor, mantıklı söz diziminin yerine, otomatik düşünce biçiminin düzensizliğini geçiriyordu.

Tzara savaştan sonra Paris’e gitti. Burada Dada’ ya yaklaşan P.Eluard ve L.Aragon gibi şairlerle birlikte, toplumun ahlak anlayışına ve beğenisine saldıran gürültülü gösteriler düzenledi. 1929’da De nos oiseaux (“Kuşlarımız Üstüne”) adlı bir kitabı daha yayımlandı. Aynı yıl, Dada’mn tümüyle yıkıcı tutumundan farklı, yeni bir insan ve yeni bir estetik kurmak isteyen Gerçeküstücüler’e katıldı. Bu dönemde yayımladığı L’homme approximatif (“Yaklaşık Adam”) ve L’antitete (“Karşı Kafa”) bu geçişi yansıtır. Tzara 1934’ten sonra Gerçeküstücü akımı hedefleri daha açık bir devrimci harekete bağlamak isteyen P.Eluard ve L.Aragon’un izinden giderek Fransız Komünist Partisi’ne girdi. Ancak bu katılma onun estetik anlayışında keskin bir değişmeye yol açmadı. 1938 ve 1939’da yayımlanan Le coeur a gaz (“Gazlı Yürek”) ve Midis gagnes (“Hakedilmiş Öğleler”) adlı yapıtlarında uygarlığa, mantık kurallarına ve geleneksel beğeniye yönelttiği saldırı, radikallik açısından, FKP’nin kurulu düzen eleştirilerinin ve toplumsal gerçekçilik anlayışının çok ilerisindeydi. Bununla birlikte, II.Dünya Savaşı ve Fransa’nın Alman ordularınca işgali sırasında Tzara da sanatını toplumsallaştırma gereğini duydu; şiir artık onun için sadece bir başkaldırı değil, aynı zamanda başkaldıranlar arasında bir iletişim yoluydu.

Tzara’nın son dönem şiirlerinde, yalnızlıktan kurtuluş teması belirgindir. Bu yapıtlarda, Dada’mn düzensiz, uçuşan sözcük ve imgelerinin yerini, daha denetimli, daha an, çetrefil, ama ulaşılmaz olmayan bir şiirsel doku almıştır.

• YAPITLAR (başlıca): Şiir: La premiere aventure celeste de monsieur Antipyrine, 1916, (“Mösyö Antipyrine’in Gökyüzünde İlk Serüveni”); Vingt-cinq poemes, 1918, (“Yirmi Beş Şiir”); De nos oiseaux, 1929, (“Kuşlarımız Üstüne”); L’homme approximatif, 1931, (“Yaklaşık Adam”); L’antitete, 1933, (“Karşı Kafa”); Ou boivent les loups, 1933, (“Kurtların Su içtiği Yer”); La main passe, 1936, (“Pas Geçme”); Le coeur a gaz, 1938, (“Gazlı Yürek”); Midis gagnes, 1939, (“Hakedilmiş Öğleler”); La fuite, 1947, (“Kaçış”); Leface interieure, 1954, (“İç Yüz”); Le fruit permis, 1957, (“Yasak Olmayan Meyve”). Çeşitli: Sept Manifestes Dada, 1924, (“Yedi Dada Bildirgesi”); De memoire d’homme, 1951, (“İnsan Belleği”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi