TÖRE
Bir toplumdaki gelenek
(örf), görenek (âdet) ve ahlâk kurallannın tümüne verilen ad. Toplumca
ortaklaşa olarak kabul edilen, benimsenen gelenek ve göreneklerin, alışkanlıkların,
ahlâk kurallannın tümünü ifade eder.
Toplumsal normlann bir
bölümü, hukukî normlann, yani resmî ve yazılı kuralların aksine, zamanla ve
aşama aşama oluşarak toplum hayatında güç kazanır ve otoritelerini toplumsal
baskının sağladığı yaptırımlarla elde ederler. Bunlar genellikle yetkili ve
kurumsallaşmış bir otorite tarafından değil, toplumun büyük bir bölümü
tarafından uzun süreden beri kullanılarak gelişen, gelenekselleşen, yaygınlaşan
ve günlük hayatta uygulanan resmî olmayan yazısız normlardan oluşurlar. İşte bu
tür toplumsal normlann tümü, o toplumun töresini oluşturur.
Törenin kapsamı
içerisinde yer alan gelenek, bir toplumun üyeleri arasında zamanla gelişerek
sosyal ve kültürel dayanışmayı artıran ve nesilden nesile intikal ederek devam
eden değerler ve kurallar, görenek ise, toplum İçinde alışkanlık haline getirilen
ve uyulagelen davranış tarzlarıdır.
Örneğin, çıplak
gezmemek ve mutlaka giyinmek mecburiyeti bir geleneğe dayanır; fakat giyimin
tarzı görenekler tarafından tayin edilir. Töreleri oluşturan diğer bir kurallar
bütünü de ahlakî kurallardır. Ahlâk da, insanların davranışlarını iyi ve kötü
açısından değerlendirir ve uymaları gereken kuralları bildirir.
Resmî (hukukî)
normlardan sapma halinde verilecek cezalar belirlenmiş, yani hangi durumlarda
hangi cezaların verileceği yazılı olarak açıklanmış olduğu halde, törelerde
ceza ve Ödüller belirgin bir biçimde açıklanmamıştır. Törelere aykırı davranış,
resmî normlarda olduğu gibi katı uygulamayı ve kovuşturmayı gerektirmez. Grup
veya toplum, törelere uymayan üyelerine karşı söz ve hareketlerle İtinama, alay
etme, kenara itme ve görüşmeme, hakaret etme ve bazı hallerde dövme gibi
tutumlar alır.
Yazılı normların
bulunmadığı eski toplumlarda (ve günümüzde İngiltere gibi gelişmiş ülkelerde
bile) töreler aynı zamanda kanunların da yerini tutmaktadır.
Hüseyin PEKER Bk.
Gelenek; örf ve Adet