Toplumsal değişme Nedir ?- Sosyoloji
İnsanlar varlıklarını sürdürebilmek için içinde bulunduğu doğal ve toplumsal dünyayı kendi çıkarları doğrultusunda değiştirmeye çalışırlar. İnsanoğlu doğayı ve toplumu kendi isteği doğrultusunda değiştirdikçe kendisi de değişir. Sosyoloji disiplini ise toplumun nasıl değiştiğini, ne tür etkenlerin toplumsal değişmeye neden olduğunu ve toplumsal değişmenin boyutlarının neler olduğunu belirlemeye çalışır. Bu nedenle toplumsal değişme sosyoloji disiplininin en temel kavramlarından birisidir. Kısaca belirtmek gerekirse toplumsal değişme; toplumsal yapının, kurumların, toplumsal ilişkiler ağının, davranış kalıplarının, toplumsal norm ve değerlerin zaman içinde geçirdiği dönüşümler olarak açıklanabilir. Toplumsal değişmenin yönü ve boyutu ne olursa olsun tüm toplumlarda görülür. Hiçbir birey veya toplumsal grup değişimden kaçınamaz. Bu nedenle sosyal bilimciler “Her şey değişir, değişmeyen tek şey, değişimin kendisidir,” demektedirler. Toplumsal değişme nötr bir kavramdır. Zira değişme olumlu yönde olabileceği gibi olumsuz yönde de olabilir. Yine değişimler planlı olabileceği gibi plansız da gerçekleşebilirler.
Toplumsal değişme denilince akla ilk gelen kavramlar, gelişme ve ilerleme kavramlarıdır. Toplumsal değişme alanındaki ilk sosyolojik çalışmalar Aydınlanma, Endüstri Devrimi ve Fransız Devrimi sonucunda Batı Avrupa toplumlarında ortaya çıkan değişimleri açıklama üzerine odaklanmıştır. Aydınlanma düşüncesi temel olarak dünyanın batıl inançlarla veya doğaüstü güçlerle açıklanamayacağına dayanır. Aydınlanma düşüncesine göre dünyayı anlama ve açıklamanın tek yolu, akılcı düşünce ve bilimdir. Akıl ve bilimin kullanılması, ilerlemeyi getirecektir. Bu anlamda ilerleme kavramı, toplumlar için her zaman daha iyi ve daha güzel olan bir aşamaya doğru gidişi ifade etmiştir. Aydınlanma düşüncesi etkisiyle toplumsal değişme daha iyiye, ideal olan bir toplumsal düzene doğru ilerleme olarak ele alınmıştır. İlerleme fikrini içinde barındıran gelişme kavramı ise daha sonraki dönemlerde özellikle Üçüncü Dünya toplumlarının analizinde kullanılmış bir kavramdır. Gelişme bu tür toplumların kapitalist endüstrileşme ve modernleşme sürecine dâhil olup gelişmiş toplumların geldikleri aşamaya gelebileceklerini ifade etmektedir.