Theodor Lipps Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

LIPPS, Theodor (1851-1914)

Alman, filozof, psikolog ve estetikçi. Psikolojiye dayalı bir felsefe ve estetik anlayışı geliştirmiştir.

28    Temmuz 1851’de Wallhalben’de doğdu, 17 Ekim 1914’te Münih’te öldü. Tübingen, Utrecht ve Bonn’da tanrıbilim, felsefe, doğa bilimleri okudu. 1877-1890 arasında Bonn Üniversitesi’nde felsefe öğretim görevlisi, ardından dört yıl süreyle Breslau Üniversitesi’nde profesör olarak çalıştı. Sonra ölene değin araştırmalarını sürdürdüğü Münih Üniversitesi’ ne geçti.

Lipps’e göre psikoloji felsefenin temelidir. Deneysel psikoloji alanında, örneğin optik yanılmalar konusunda araştırmalar yapmış, felsefenin yöntemi olarak içdeneyi, içgözlemi benimsemiştir. Ancak, Lipps’in önemi estetik alanındaki yapıtlarında belirir. Özdeşleyim (Einfühlung) ilkesini estetiğe uygulamıştır. Bu kavramı, insanın kendini, algıladığı bir nesnenin içkide duyması diye açıklar. Estetik haz bu duygu üzerinde kurulmuştur. Anlık, kişinin deneylerinin bir birlik oluşturacak biçimde düzenlenmiş durumudur. Yeni bir deney nesnesiyle karşılaşan anlık, özdeşleyim yoluyla, bu nesneye ya uyum ya da uyumsuzluk gösterir. Lipps, bunun sonucu oluşan beğeninin, kişide gözlemlenebilir tepkiler yarattığını ortaya koydu. İnsanın estetik duygularına karşı uyumsuz bir olgunun, gerilime neden olduğunu gösterdi.

Bu düşüncelerini Âsthetik’te (“Estetik”) açıklayan Lipps, Alman estetik anlayışım etkilemiştir. Komik ve trajik olgular üzerinde de incelemeler yapmış, komik olgunun kendiliğinden estetik değeri bulunmadığı sonucuna varmıştır.

•    YAPITLAR (başlıca) : Komik und Humor, 1898, (“Komedi ve Mizah”); Leitfaden der Psycbologie, 1903, (“Psikoloji Kılavuzu”); Âsthetik, 2 cilt, 1903-1906, (“Estetik”); Philosophie und VVirklichkeit, 1908, (“Felsefe ve Gerçeklik”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi