Tevfik Ebüzziya Kimdir, Hayatı, Edebi Kişiliği, Eserleri

Gazetelerde çıkan yazıları nedeniyle, Şubat 1872’de Şûra-yı Devlet’teki memuriyeti bitti. Bu arada Şinasi’nin ölümü üze­rine satılığa çıkarılan Tasvir-i Efkâr Matbaası, Mustafa Fazıl Paşa tarafından satın alınarak, Yeni Osmanlılar Cemiyeti’ne hediye edildi.  Namık Kemal ve arkadaşlarının hisselerini kendi­sine devretmeleri üzerine Ebüzziya Tevfik, matbaanın tek sahibi oldu. Gazete imtiyazı almak için ar­kadaşlarıyla yaptıkları başvuru geri çevrilince İbret gazetesinin imtiyazını kiralayarak 13 Haziran 1872’de yayımı­na başladılarsa da gazete 19. sayısında hükümet tarafından kapatıldı. Sirac isimli bir gazete çıkarmak istediyse de başvu­rusunun reddedilmesi üzerine 9 Kasım 1872’de Hadika isimli bir ziraat gazetesinin imtiyazını kiraladı.

Ebüzziya Tevfik, 1873’te ilk Türk almanağı olan Salname-i Hadika ile birlikte yayımcılığa başladı. Ancak bu girişimi de 56. sayısında kapatıldı. 15 Mart 1873’te, ruhsatı verilmiş olan Sirac gazetesini çıkarmaya başlayan Ebuzziya Tevfik, Vatan yahut Silistre temsilinin yarattığı heyecan yüzünden 5 Nisan 1873’te İbret ve Sirac kapatılmasının ardından, içlerinde Ahmed Midhat Efendi’nin de olduğu arkadaşlarıyla Rodos’a sürgüne gönderildi. Sultan Abdülaziz tahttan indirilene kadar Rodos’ta kaldı.

Rodos’ta kale hapsinde tutulan Ebüzziya Tevfik İstanbul’daki yardımcısı Şemsettin Sami’ye gönderdiği yazı­larla, 18 Kasım 1875’te, Muharrir isimli bir dergi yayımlamaya başladı. Mahkumiyeti süre­since kendi adıyla yazamadı­ğından dolayı, henüz dört yaşındaki oğlu Ziya’ya izafeten “Ziya’nın babası” anlamında “Ebüzziya” imzasıyla yayımlayan Ebüzziya Tevfik, 1876’da affe­dilerek İstanbul’a döndüğünde, bütün gazete­lere verdiği ilanla, bundan böyle “Ebüzziya” ismini kullanacağını duyurur ve ömrünün so­nuna kadar da bu ismi kullandı.

1876’da Kanun-ı Esasi’yi hazırlayan kurulda yer alan Ebüzziya Tevfik, Meclis-i Mebusan’ın feshi üzerine, Temmuz 1878’de Bos­na mektupçuluğuna atanarak İstanbul’dan uzaklaştırıldı. Burada Bosna vilayet gazetesinin yönetimini üstlenen Ebüzziya Tevfik, ayrıca Bosna Salnamesi’nin 1878 tarihli 13. sayısını hazır­lar. Bosna-Hersek’in Avusturya tarafından işgali üzerine İstanbul’a dönen Ebüzziya Tevfik, 1881’de Matbaa-i Ebüzziya’yı kurdu. 1881-1886 yılları arasında “Kitaphane-i Meşahir” ve “Kitaphane-i Ebüzziya” dizi başlıkları altında toplam 114 kitap yayımlayan Ebüzziya Tevfik, kartpostal ve takvim yayımına da başladı ve 1900’de Konya’ya sürgün edilinceye kadar 18 cilt almanak yayımladı.

1908 II. Meşrutiyetinden sonra yurda dönen Ebüzziya Tevfik, İttihat ve Terakki’ye katıldı. 22 Mayıs 1880’den 1912’ye kadar 159 sayı yayımlanacak olan Mecmua-yı Ebüzziya’yı çıkarmaya başladı. 1887’de fasiküller halinde yayımlamaya başladığı Lügat-ı Ebüzziya isimli Türkçeden Türkçeye sözlük, sürgüne gönderilmesi üzerine, 2. ciltte “Öd” maddesinde kaldı.