Tatianus Kimdir, Hayatı, Eserleri, Hakkında Bilgi

TATİANUS (120-176 ?)

Suriyeli tanrıbilimci. İnsanın olgunlanması için her türlü duyusal eğilimden uzaklaşması gereğini savunmuştur.

Suriye’de doğdu, aynı yerde öldü. Once eski Anadolu-Yunan felsefesiyle ilgilendi. Uzun süre Doğu illerini gezdi, sonra Hıristiyanlık’ı benimseyip Roma’ya gitti. Orada aziz Justinus’un öğrencisi oldu. Roma yöneticilerinin Justinus’u öldürtmeleri üzerine Suriye’ye dönerek her türlü duyusal eğilimi yasaklayan bir tarikat kurdu. Bu tarikatın benimsediği inanca göre şarap, et ve evlenme kesinlikle yasaktır. İnsan, istencini kullanarak her türlü eğilimi, yaşam için sakıncalı olmayan gereksinmeyi yok edebilir. Arınmanın, olgunlaşmanın tek yolu budur.

Tatianus’un ileri sürdüğü kurama göre biri iyi, öteki kötü olmak üzere iki Tanrı vardır. Ancak ikisi Bir’dir, niteliklerinin karşıtlığı birbirinden bağımsız oldukları anlamına gelmez. Çünkü niteliklerin ayrılığı özü etkilemez. Bir özde, eylem ve göıünüş söz konusu olunca iki karşıt nitelik bulunabilir. Tanrı yaratıcıdır, evren ve içerdiği varlık türleri yaratılmıştır. Bu yaratma eyleminde tanrı buyurucu durumundadır, doğrudan doğruya olaya karışmaz. Tanrı, kendi “kelâm”ma dayanarak, oluşturucu, yaratıcı bir gücü görevlendirmiş, bu görevin gerçekleştirilmesi sonucu evren ortaya çıkmıştır. Tatianus, bu görüşünü pekiştirmek için Kutsal Kitap’ın “Oluş” bölümündeki “Tanrı ışık olsun dedi ve ışık oldu” sözlerini kanıt olarak gösterir. Ona göre burada geçen “olsun” sözcüğü buyruk değil bir dilektir. Bu dilekte bulunanla, dileği yerine getiren ayrıdır. Dilekte bulunan gerçek Tanrı, dileğin yerine getirilmesinde aracı olan da, aracı güçtür.

Tatianus’a göre İsa’nın gövdesi bir görünüştür, gerçek töz değildir. Bu konuda, Hıristiyanlık’m kaynağı durumunda olan eski İbrani dininden yararlanılmasını önerir, Yunan filozoflarının bile bundan etkilendiklerini ileri sürer. Onun felsefe tarihi bakımından ilginç sayılan düşünceleri Yunan felsefesinin kaynağıyla ilgilidir. Ona göre Yunan düşünürleri, sanatçıları, bilgeleri özgün bir ürün ortaya koymamış bütün bildiklerini komşu uluslardan almışlardır. Yunan filozofları felsefeyi saptırmış, birtakım kavram oyunculuğuna dönüştürmüştür. Özgün düşünceler, geliştirici görüşler Hıristiyanlık’ın doğmasını sağlayan kaynaklardadır. Bu kaynaklar da Yunanistan’da değil Kutsal Kitap’m ortaya konduğu yerdedir. Bu nedenle Sokrates, Platon ve Aristoteles gibi Stoacılar da yanılmışlardır. Bunun açık kanıtı da bütün filozofların birbirlerini eleştirmeleri, öğretilerini tutarsızlıkla suçlamalarıdır.

• YAPITLAR (başlıca): Patrologia Graeca, (ö.s.), J.P.Migne (yay.), 6 cilt, 1857-1866, (“Yunan Kilise Babaları”).

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi