Edebi Şahsiyetler

Taşlıcalı Yahya Bey Kimdir, Hayatı, Eserleri, Edebi Kişiliği, Hakkında Bilgi

YAHYA BEY [Taşlıcalı] ( ? -1582)

Osmanlı Divan şairi. İran şiirinin etkisinde kalmadan Türkçe özgün şiirler yazmıştır.

Taşlıca’da (Pljevlja-Karadağ) doğdu, İzvornik’te (Bosna’da) öldü. Arnavutluk’un ünlü Dukakin ailesindendir. Bu nedenle Dukakinzade diye de anılır. Bir beyitinde Arnavut asıllı olduğunu belirtmiştir. Devşirme olarak Acemi Oğlanlar Ocağı’ na alındı. Ocak kâtibi Şehabettin Bey’e çırak oldu. Sonra bölüğe çıkıp I.Selim (Yavuz) döneminde Mısır ve Çaldıran seferlerine katıldı. Yayabaşılığa yükseldi.

I.Süleyman’ın (Kanuni) tahta çıkmasından sonra çağın bilginleri ve şairleriyle tanışma olanağı buldu. Toplantılarına katılıp, onlardan yararlandı. Padişahlara yazdığı kasidelerle çevresinde ilgi topladı. Kanu-ni’nin 1553’te Nelıçivan seferine giderken oğlu şehzade Mustafa’yı Konya Ereğlisi yakınlarında öldürtmesi üzerine, Yahya Bey şehzade için ünlü mersiyesini yazdı. Ancak Rüstem Paşa ikinci kez sadrazam olunca, Yahya Bey’i çağırtarak, padişah ve kendisi üstüne yazdıklarından ötürü sorguya çekti. Yahya Bey temize çıktıysa da, başında bulunduğu çeşitli vakıfların yöneticiliği elinden alınıp İzvornik sancağına sürüldü.

Yahya Bey şair Hayalî’nin en kuvvetli rakibiydi. 1548’de II. Irak seferi için Kanuni’ye sunduğu bir kasidesinde Hayalî ile kendisini karşılaştırır, padişahın ona fazla ilgi göstermesinden yakınır, hatta Hayalî’ye hakaret eder. Sert bir yapısı olduğundan yalnız Hayalî ile değil, birçok çağdaşıyla da çekişmiş, onlara hicviyeler yazmıştır.

Yahya Bey’in bir Divan’ı, Edirne ile İstanbul üstüne iki şehrengizi ve “Şah u Geda”, “Gencine-i Râz”, “Kitab-ı usûl”, “Gülşen-i Esrar”, “Yusuf u Zeliha” adlı beş mesneviden oluşan bir Hamse’si vardır. Şiirlerinin dili yalın, üslubu akıcıdır. Türkçe sözcükleri aruz ölçüsüne ustalıkla uydurmuş, ima-le’lere yer vermemiştir. Türkçe düşünme, Türkçe’nin inceliklerini edebi sanatlara uygulama geleneği Necati’de başlamış, Zati’de devam etmiş, Yahya Bey’de de gelişmiştir. Yahya Bey İran şiirinin örneklerini sürdürmekten kaçınmıştır. Kimi mesnevilerinde de bu noktayı önemle vurgulamıştır.

•    YAPITLAR (başlıca): Hamse, (Millet Kütüphanesi, Ali Emiri Bölümü, Manzum No.986); Divan, (ö.s.), M.Çavuşoğlu (yay.), 1977; Yusuf ve Zeliha, (ö.s.) M.Çavuşoğlu, (yay.), 1979.

Türk ve Dünya Ünlüleri Ansiklopedisi